Eigenlijk jammer dat het lente is, want deze tentoonstelling nodigt uit om minstens een paar uur in het donker lekker te weg te zakken en films te kijken. Ideaal dus voor regenachtige dagen, die vast nog komen. We hebben het tenslotte wel over Nederland. De expositie ‘Hito Steyerl, Ben Rivers, Wang Bing |EYE Art & Film Prize’ laat werk van deze drie kunstenaars/ filmmakers zien, die in achtereenvolgens 2015, 2016 en 2017 de prestigieuze EYE Art & Film Prize wonnen. Door voor een groepshow te kiezen in plaats van solo’s, kan EYE in één klap de meest uiteenlopende voorbeelden van geëngageerde film laten zien. Engagement is zo’n term die te pas en te onpas gebruikt wordt. Wat het in het kort inhoudt: dit zijn films die politieke actie en sociale betrokkenheid bij je willen aanwakkeren.
GO | NO GO #109: Filmkunst die je wakker schudt
Gaan of niet gaan: dat bepaal je zelf. Wij geven je – met een kritische blik – tips voor tentoonstellingen. Deze keer droomden we weg in zitzakken bij EYE, waar we zes majestueuze filminstallaties te zien kregen.
Maar wie zijn de drie filmmakers eigenlijk? Hito Steyerl, Powerwoman Numero 1 volgens Artreview 2017, is de VJ van het stel. Haar films refereren aan ons digitale tijdperk en de massacultuur. Bij de installatie ‘The Tower’ nodigt ze je uit om voor drie schermen plaats te nemen in een gelikte rode designstoel. Dat loungen is precies de comfortabele, maar passieve positie die ze in dit werk bekritiseert. Met verleidelijke beelden die doen denken aan games voert ze je mee naar Saddam Hoessein, wapenhandel en de oorlog in Noordoost Oekraïne. Ze laat zien dat je er meer mee te maken hebt dan je misschien door hebt: niks ‘ver van je bed’-show. Het werk van Ben Rivers is qua ritme, sfeer en beelden totaal anders: Rivers reist graag af naar van die bijna onbewoonde oorden waar je alleen maar van kan dromen en filmt daar afgezonderde mensen in prachtige landschappen. Maar het is niet alleen maar romantisch, er broeit iets onder de oppervlakte… De grootste ruimte van de tentoonstelling bestaat tot slot uit een multiscreen-opstelling met verschillende films van Wang Bing. Bing laat beelden zien die China voor zichzelf en het buitenland liever verborgen houdt – zijn films worden dan ook niet officieel vertoond in zijn thuisland. Hij laat de schroothoop van de globalisering en de mensen die er leven zien; een leven dat uitputtend, onzeker en onvrij is. Bing is terughoudend in monteren, wat leidt tot een film van een enkel shot van maar liefst 15 uur: één enkele werkdag in een kledingfabriek. Hij vindt dat mensen zelf moeten bepalen hoeveel tijd ze nemen voor zijn films: jij kan uit de zaal weglopen wanneer je maar wilt.
Ben je een hipster die zich graag af en toe afzondert van het drukke stadsleven? Iemand die fantaseert over een kluizenaarsbestaan, een utopisch leven zonder regels? Heb je inmiddels je iPhone weggegooid om meer ruimte te maken voor het ‘echte’ leven? Dan is Ben Rivers je soulmate. Hij mag de tentoonstelling aftrappen en dat is gedurfd, want zijn werk vraagt de meeste concentratie van de toeschouwer. Zijn films (de afgezonderde landschappen, remember?) zijn stiller dan die van de andere makers, subtieler en -het moet gezegd – ze werken waarschijnlijk het beste in een bioscoopzaal. Het was in zijn ruimtes best storend als er iemand door het beeld liep of de deur openging. In Rivers’ films razen allerlei kleine ongrijpbare krasjes en vlekken (en over – en onderbelichtingen: #nofilter) voor je ogen voorbij. Deze zijn ontstaan doordat hij zijn films met de hand ontwikkelt. Door die extra tactiele laag wordt film een sculptuur in tijd – je zou ervoor kunnen pleiten dat dat is wat film is. Zijn soundtracks zijn complex: gedichten die je niet meteen meekrijgt, plotselinge vreemde geluiden, stiltes. En voor de echte movie buff: vele citaten naar andere films (slapstick, B-films, horror).
Al ben je nu wel toe aan een biertje op dat zonovergoten terras van EYE, ga toch eerst nog even langs Steyerls’ blue room voor een absurde, artistieke trip. ‘Liquidity Inc’. laat je surfen op beelden en gedachten over water. Het is populair om H₂O als symbool te zien voor hoe je moet leven: vloeibaar, flexibel, transparant. Zelfhulpboeken staan er vol mee. De film is een lekkere montage van sexy Bruce Lee – Be water, my friend –, psychedelische tumblr-GIFs van de beroemde Hokusai-prent (zie GO | NO GO #105: Let’s Gogh to Japan), kolkende tornado’s en het verhaal van Jacob Woods (een voormalig analist van de Lehman Brothers die nu vooral bokst). In dit werk wordt de trukendoos van After Effects tot de bodem leeg gedronken – dit soort digitale effecten kennen we uit slick commercials (denk: een tekst die opeens als siroop gaat druipen). ‘Liquidity Inc.’ is een kritiek op de neo-liberale samenleving waarin van mensen verwacht wordt dat ze oneindig plooibaar zijn en meedrijven op de stromen van het kapitaal.
Zelf bezoeken?
Steyerl is filmmaker, maar schrijft ook cultuurkritiek. Haar essays zijn zeker de moeite waard om te lezen als de overload van onze digitale cultuur je interesseert. In the defense of the poor image is inmiddels een klassieker.