Als je denkt aan hét ideale uitje voor je vrije zaterdagmiddag, is Het Nationaal Holocaust Museum waarschijnlijk niet het eerste wat in je opkomt. Time for a change, zeggen wij. Dit museum heeft haar deuren in 2016 geopend op een van de mooiste plekken in Amsterdam: de Plantage Middenlaan, vlak om de hoek bij Artis en de Hortus Botanicus. In dit gebouw zat vroeger de Kweekschool en tijdens de Tweede Wereldoorlog werden honderden kinderen via deze plek naar veiligere plaatsen gesmokkeld. Het museum is nog niet helemaal af: stap voor stap worden ruimtes opengesteld en wordt er gewerkt aan een programmering. Maar van de tentoonstellingen die tot nu toe zijn getoond – onder andere de expositie van Douglas Gordon – zijn wij onder de indruk. Het draait in dit museum namelijk niet enkel en alleen om verdriet en verlies. De verhalen (inderdaad voornamelijk over de Holocaust) worden hier vanuit verschillende standpunten en emoties verteld. Er is naast verdriet dus veel ruimte voor liefde, ontroering en schoonheid.
GO | NO GO #111: Vergeet-me-nietjes
Gaan of niet gaan: dat bepaal je zelf. Wij geven je – met een kritische blik – tips voor tentoonstellingen. Deze keer zijn we op bezoek bij het Nationaal Holocaust Museum voor de expositie ‘Kunst om niet te vergeten’.
Zo ook in de nieuwe expositie ‘Kunst om niet te vergeten’, waar werk van 27 Joodse en niet-Joodse kunstenaars wordt getoond; van schilderijen en sculpturen tot foto, video en affiches. Het onderwerp is – you guessed it – de Jodenvervolging in Nederland. Ruim de helft van de deelnemende kunstenaars heeft de oorlog zelf meegemaakt en brengt hun ervaringen, emoties en gevoel tot uitdrukking in de kunstwerken. De rest bekijkt dit donkere hoofdstuk uit onze geschiedenis vanuit een meer maatschappelijk perspectief, of juist als een herinnering aan hun (Joodse) voorouders.
Allereerst: douze points voor de titel van deze expositie, want hij dekt de lading op alle mogelijke manieren. De expositie is namelijk niet voor één gat te vangen. Wat we ‘niet mogen vergeten’ is natuurlijk de tragische geschiedenis van de Jodenvervolging, maar tegelijkertijd zijn de kunstwerken en hun makers zelf ook het onthouden waard. We zien zowel (voor ons) nieuwe namen als Max Bueno de Mesquita en Annette Rosen-Apotheker, van wie ontroerende en subtiele kunstwerken te zien zijn; Bueno de Mesquita maakte voornamelijk sculpturen en schilderijen (zie afbeelding hierboven), Rosen-Apotheker houdt zich bezig met sculpturale installaties. Maar we zien ook grote en bekende namen als Marlene Dumas, Ed van der Elsken en Jasper Krabbé. Wie had dat gedacht? Wat de kunstwerken zelf betreft, zien we ook duidelijke verschillen. Zo heb je werken waar je hart spontaan van breekt, zoals de lijsten met namen van overledenen; een beetje wat je zou verwachten bij een tentoonstelling die de Holocaust als thema heeft. Andere kunstwerken, zoals enkele videowerken of de installatie van Rosen-Apotheker zijn wat gelaagder. Ze zijn heel esthetisch en dus aangenaam om naar te kijken, maar zit er ook een ontroerend of aangrijpend verhaal achter. Deze tweede, diepere laag, kan je zelf verkennen als je er wat meer tijd voor neemt. Hoeft niet, mag wel.
Laten we het toch nog even over die diepere laag hebben, want wij zijn groot voorstander van ‘een beetje extra tijd nemen’ om zo de verhalen achter de werken te leren kennen. Ze komen veel beter (en harder) binnen dan. Een goed voorbeeld – en een van onze hoogtepunten in deze tentoonstelling – is het videowerk van Esther Zilversmit en Appie Bood, ‘Voor Omi’. Zilversmit (in 2003 overleden op 29-jarige leeftijd) maakte samen met haar partner Bood zogenoemde ‘beeldverhalen’ met Polaroid- en videocamera’s. In ‘Voor Omi’ zien we de kunstenares kleding passen; van sexy nachtjaponnetjes tot oversized jassen. Samen met de muzikale soundtrack en haar zwoele bewegingen is deze video heel sensueel, vrolijk en een lust voor het oog. Maar als we vervolgens de tekst erbij lezen, krijgen we toch een beetje een brok in onze keel. De kleding die Zilversmit past, was van haar overleden Joodse oma. Door elk kledingstuk aan te trekken, wil Zilversmit als het ware in de huid van haar oma kruipen om haar zo dichtbij zich te voelen. Snik. Ieder kunstwerk in deze tentoonstelling is uitgebreid beschreven in het informatieboekje dat je aan het begin van de zaal kunt vinden. Pick and choose of lees het helemaal uit – het voegt echt wat toe.
Zelf bezoeken?
Op 4 mei is het weer Nationale Herdenking en in het Nationaal Holocaust museum vindt een bijzonder evenement plaats: de Open Joodse Huizen. Ben je geboeid door de verhalen van vervolging, verzet en bevrijding? Educate yourself door in intieme setting te luisteren naar getuigen, nazaten en kenners.