Yaël Speck 12 oktober 2018

GO | NO GO #138: Blockbuster Rubens

Gaan of niet gaan: dat bepaal je zelf. Wij geven je – met een kritische blik – tips voor tentoonstellingen. Deze week zijn we afgereisd naar Rotterdam voor de tentoonstelling ‘Pure Rubens’ in Museum Boijmans van Beuningen.

Museum Boijmans van Beuningen draait haar hand niet voor om voor opvallende blockbuster tentoonstellingen; massive exposities met grote namen, veel werken, gericht op een breed publiek en waarbij veel bezoekers worden verwacht. Zo hebben we de afgelopen jaren onder meer kunnen genieten van de clowns van Ugo Rondinone, magische waterinstallaties van Olafur Eliasson, surrealistische gekte van onder andere Dali, Ernst en Magritte, en mega drollen van Gelatin. Nu is het de beurt aan de enige echte Peter Paul Rubens (1577 – 1640). Deze Vlaamse kunstenaar uit de zeventiende eeuw, zeg maar ‘de Rembrandt van België’, is bekend om zijn monumentale schilderijen vol mythische taferelen. En natuurlijk voluptueuze naakten die een eigen naam hebben gekregen: de Rubensvrouwen. Al deze iconische ingrediënten zie je nu terug in de expositie ‘Pure Rubens’.

De tentoonstelling laat tientallen olieverfschetsen zien die van over de hele wereld bijeen zijn gesprokkeld in samenwerking met Museo Nacional Del Prado. Ze werden eerder dit jaar getoond in Madrid, nu mag Rotterdam. Wat deze schetsen zo bijzonder maakt, is dat deze niet – zoals je zou verwachten – met potlood op papier gemaakt zijn, maar met olieverf op paneel. Ze zien er dan ook voor het oog helemaal niet uit als schetsen, maar eerder als voltooide schilderijen. Het waren echter een soort oefeningen (studies) voor Rubens om zijn ideeën op papier te zetten. Deze werden later (vaak grotendeels door zijn leerlingen) uitgewerkt tot een groot schilderij. In de expositie zie je ze geregeld side by side: de schetsen en hun voltooide, geschilderde eindversies. Sommige studies werden zelfs meermalen door Rubens gebruikt. Een goed voorbeeld hiervan is midden in de expositie te zien: ‘Hoofd van een jongen’ (1601-1602). Als je langs het werkje tuurt, lijk je recht in de ogen van zijn tweelingbroer te kijken. Het is hetzelfde model, dat Rubens in het andere schilderij heeft gebruikt om de apostel Mattheüs uit te beelden. We komen dezelfde jongeman nog minstens vijf keer tegen in andere werken van Rubens of zijn leerlingen. Een leuk extraatje tijdens het museumbezoek: zoek ze allemaal!

Peter Paul Rubens, ‘De triomftocht van Bacchus’, ca. 1636, via: Museum Boijmans Van Beuningen, Rotterdam

Rubens was een echte verhalenverteller. Zijn werken beelden vaak mythes of bijbelse scènes uit en hebben meerdere keren zelfs een vervolg. Je kan sommige werken dus zien als een soort still shots uit een film of afbeeldingen uit een stripverhaal; ze lichten één specifieke scène van het verhaal uit. De schilderstijl van Rubens versterkt dit gevoel van een momentopname nog meer; door zijn dynamische verfstreken en levendige composities zie het bloed haast door de aderen van de personen stromen, wil je een jurk die om een lichaam is gedrapeerd even aanraken, en hoor je bijna het gelach of geschreeuw. Dit maakte Rubens zo populair in zijn tijd. Tegenwoordig is het een ander verhaal: het is een stuk moeilijker om het verhaal te herkennen en dezelfde passie of spanning te voelen bij een werk van Rubens. Dit komt simpelweg door het enorme cultuurverschil tussen de zeventiende eeuw en nu. In zijn tijd kende iedereen die een beetje ontwikkeld was de mythen en bijbelverhalen wel (tsja, je moest wat zonder Netflix en Instagram) en was een oorlogsscène op een schilderij net zo spannend als een huidige horrorfilm. Nu behoren deze verhalen niet standaard tot elke hogere opleiding, laat staan dat het een dagelijks gespreksonderwerp is. Museum Boijmans van Beuningen wil de kloof overbruggen: tijdens de gehele duur van de ‘Pure Rubens’-tentoonstelling is er een cross-over programma. Dit houdt in dat er vanuit verschillende artistieke disciplines een unieke visie op het werk van Rubens wordt gegeven. Verwacht dans, spoken word, gedichten, muziek en performances, die een handje helpen om Rubens’ werken extra tot leven te doen komen.

Zaaloverzicht ‘Pure Rubens’, foto: Aad Hogendoorn, via: Museum Boijmans Van Beuningen, Rotterdam

Je vindt de tentoonstelling in de enorme Bodonzaal in het museum. Naast dat je jezelf hier helemaal ziet wonen (we noemen prachtig licht, strakke muren, en genoeg ruimte voor een privé-rolschaatsbaan), kun je als tentoonstellingsontwerper hier ook helemaal los gaan. Dit keer was het de eer aan Ard de Vries. Omdat de schetsen van Rubens relatief klein zijn in vergelijking met de voltooide werken die ernaast hangen, lopen ze het risico helemaal weg te vallen. Er is dus bewust gekozen om lekker veel ruimte tussen de kunstwerken te laten; een ingetogen ontwerp waarin Rubens’ schetsen de onbetwiste hoofdrol spelen. Daarnaast zijn er ook vele verwijzingen naar de ideeën die Rubens zelf had over architectuur. Deze ideeën kwamen vooral voort uit het bezoek dat hij in 1904 bracht aan de stad Genua in Italië. Daar werd hij op slag verliefd op de paleizen en schreef hier later een boek over genaamd ‘Palazzi di Genova’ (1622). De plattegronden van de paleizen die hij in zijn boek beschreef, zijn de basis voor het ontwerp dat Ard de Vries nu heeft gemaakt. Met name de bogen en opengewerkte cirkel in de grote zaal doen ons denken aan vakanties aan Italiaanse meren. Persoonlijk hadden we misschien wel een warmer kleurtje op de muren verwacht. Door de grootte van de ruimte en het hyper strakke design, voelen we ons uiteindelijk toch meer in een white cube dan op een piazza in Genua.

Zelf bezoeken?

Hoe lang doe je er over?
De tentoonstelling zelf kost je ongeveer een uur. Mocht je daarna nog geen genoeg hebben, dan is er nog veel meer te zien in Museum Boijmans van Beuningen. Je kunt eindeloos flaneren door de gevarieerde vaste collectie met werken van onder andere Mark Rothko, Piet Mondriaan, Pieter Bruegel, Wassily Kandinsky, Claude Monet, en ga zo maar door.
Expert level
Beginners | Gevorderden | Crazy pro
Meer weten

Helemaal in love met Rubens door deze tentoonstelling? Steek dan naast het museum even de straat over naar de Nieuwe Binnenweg. Deze is voor de gelegenheid van de tentoonstelling omgetoverd tot de Barokke Binnenweg. Hier vind je allemaal producten geïnspireerd op Rubens schilderijen. Van overhemden en schoenen tot bier, met speciaal ingerichte etalages.

De tentoonstelling ‘Pure Rubens’ in Museum Boijmans van Beuningen is nog t/m 13 januari 2019 te zien.

Meer informatie