Tijd voor een hommage, hang de slingers maar uit, want in 2019 is het precies 100 jaar geleden dat de Bauhaus, de Duitse kunst- en designschool, werd opgericht door Walter Gropius. Onthoud deze naam want deze mastermind is de man achter de bijzondere en wereldberoemde Bauhaus-stijl. Deze school heeft tot op de dag van vandaag veel invloed heeft gehad op de manier waarop we naar design kijken. De Bauhaus-opleiding werd in 1919 opgericht in Weimar en verplaatste zich via Dessau naar Berlijn. De studenten werden hier opgeleid in verschillende disciplines, zoals beeldende kunst, ambacht en architectuur. Dit Duitse design kenmerkt zich door een je ne sais quoi attitude; ogenschijnlijk simpel en moeiteloos, maar in werkelijkheid goed doordacht en ingenieus. Je herkent de Bauhaus-stijl aan de strakke lijnen, die altijd elegant maar vooral ook functioneel zijn. Een klassieker zoals de Wassily-stoel van Marcel Breuer kan zelfs tot op de dag van vandaag menig hipster-interieur opleuken.
GO | NO GO #162: Wir machen eine Bauhaus party!
Gaan of niet gaan: dat bepaal je zelf. Wij geven je – met een kritische blik – tips voor tentoonstellingen. Wij bezochten een van de laatste tentoonstellingen in Museum Boijmans Van Beuningen, voordat het museum voor 7 jaar dicht gaat, ‘Nederland ⇄ Bauhaus – pioniers van een nieuwe wereld’.
Ben jij Bauhaus’ grootste fan, dan ben je in deze tentoonstelling aan het juiste adres. Maar ook de leek kan hier viel Spaß haben, keine Sorge. In de expositie vind je maar liefst achthonderd objecten, waaronder meubels, gebruiksvoorwerpen, sieraden, tekeningen en architectuurfoto’s. De focus ligt helemaal op het omvangrijke netwerk van Bauhaus, die veel Nederlandse ontwerpers heeft beïnvloed, maar zeker ook andersom. In 23 geclusterde presentaties van objecten worden al deze connecties en onderlinge wisselwerkingen in kaart gebracht. De kopstukken van Bauhaus, Walter Gropius en zijn opvolgers Hannes Meyer en Mies van der Rohe (ook bekend van de Barcelona-stoel, wie wil hem niet?) bleken handige netwerkers te zijn. Zonder Instagram, Twitter en Facebook wisten zij een enorme buzz rondom Bauhaus te creëren. Dus hoewel de oorsprong van de Bauhaus-stijl tot 100 jaar terug gaat, is deze tentoonstelling een groot feest der herkenning.
Het moet ook een feestje zijn geweest op de Bauhaus, en niet alleen dankzij de legendarische partijen waar iedereen zich hulde in de meest avant-gardistische, zelf-ontworpen kostuums. Ook de lessen moeten spannend en inspirerend zijn geweest; de studenten werden aangespoord om om alle hoeken van de eigen creativiteit te ontdekken. Dit werd gestimuleerd door te werken met uiteenlopende materialen en ambachten, met als doel maximale creativiteit uit de studenten te halen. Direct bij de start van de tentoonstelling in het Boijmans, stap je zelf in het creatieve kunstenaarsbrein. Je doorloopt een parcours vol 3D-modellen, waar je zelf met materialen en lichtknopjes mag spelen, zodat je principes uit de Bauhaus-lesmethodes ervaart. Zo leer je bijvoorbeeld de vraag ‘Hoe verander je een plat vlak in een driedimensionaal object?’ met behulp van een draaibaar houten model te beantwoorden. Ook ben je primaire kleuren en de combinaties daarvan de baas bij gekleurde lichtbakken, waarbij je zelf op knoppen mag drukken die de lichten in het object veranderen. De Bauhaus-studenten gingen destijds echter nog een stapje verder; ze ondergingen zelfs een psychologische test van Wassily Kandinsky om hun eigen reacties op kleur en vorm in kaart te brengen. Zo konden ze beter begrijpen hoe ze hun objecten en voorwerpen beter en aangenamer voor hun toekomstige eigenaren konden maken. Het is effectief gebleken, aangezien 100 jaar na dato alle woonwinkels nog steeds uitpuilen van geometrische, strakke en praktische vormgeving à la Bauhaus.
Nederlands design en Bauhaus blijken een perfect liefdesduo. Deze hele tentoonstelling staat in het teken van de Nederlandse invloed op de Bauhaus uitgelicht en vice versa. Eén van de deelnemers in deze geslaagde romance is tekenaar, schilder en ontwerper Paul Citroen, die je misschien wel kent van zijn werk Metropolis, 1923. De man met de prachtige naam leerde zelf de kneepjes van het vak aan de Bauhaus-school en gaf zijn visie door aan de leerlingen van de Haagse kunstacademie. Andere klinkende namen zoals grafisch vormgever Piet Zwart, maar ook architecten H.P. Berlage (bekend van onder andere het beursgebouw in Amsterdam) en J.J.P. Oud nemen een dominante plek in het Nederlandse Bauhaus-netwerk in. Er werden onderling heel wat tips & tricksuitgewisseld. Deze invloed zie je in de tentoonstelling goed terug in tijdschriften, affiches en andere toegepaste vormgeving. Maar in de expositie ontdekken we ook dat Nederland een belangrijk steentje aan de ontwikkeling van Bauhaus heeft bijgedragen. Meerdere leraren van ‘De Stijl’, zoals beeldend kunstenaar Theo van Doesburg (bestie van Piet Mondriaan, met wie hij De Stijl oprichtte), gaven les aan de leerlingen van de Bauhaus. Onder zijn invloed omarmen veel van de studenten de primaire kleuren – rood, geel en blauw – van De Stijl en verwerken deze in architectuurmodellen. Uit al die uitgewisselde inspiratie heen en weer blijkt meer weer: beter een goede buur dan een verre vriend.
Zelf bezoeken?
Neem al je nieuw-opgedane kennis en inspiratie mee naar buiten: vanuit Museum Boijmans van Beuningen is het drie keer vallen (en een bus pakken) naar de iconische ‘Van Nelle Fabriek’. Het gebouw is ontworpen volgens de regels van Het Nieuwe Bouwen, een stroming zeer verwant aan de Bauhaus-stijl en bekroond met een plek op de werelderfgoedlijst van UNESCO. Op zaterdag en zondag kun je deelnemen aan een rondleiding door het gebouw.