Meteen bij aankomst in de Rotterdamse Kunsthal worden we de tentoonstelling binnen gelokt: al bij de kluisjes horen we Madonna-fans uit volle borst liedjes van hun heldin zingen. Voor deze video-installatie van Candice Breitz, Queen (A Portrait of Madonna) uit 2005, hebben de superfans zich prachtig uitgedost en dit is hun 15 minutes of fame. Ze genieten er met volle teugen van. Het zijn anonieme mensen van allerlei achtergronden die hier even in de huid van hun pop-icoon mogen treden. Toeval of niet, net als we de rest van de tentoonstelling ‘Trouble in Paradise – Collection Rattan Chadha’ willen betreden, zingt het koor “It’s a material world”. Het lijkt een knipoog naar de kunstwerken in de expositie, die stuk voor stuk in het bezit zijn van één man: Rattan Chadha, de man die lange getallen met veel nullen op zijn bankrekening moet hebben staan.
GO | NO GO #165: It’s a material world
Gaan of niet gaan: dat bepaal je zelf. Wij geven je – met een kritische blik – tips voor tentoonstellingen. Deze keer pakten we de Intercity Direct die ons – met enige vertraging – naar Rotterdam bracht, waar de Kunsthal nu de expositie ‘Trouble in Paradise – Collection Rattan Chadha’ toont.
Rattan Chadha, geboren in 1949 in Delhi, is oprichter van Mexx en van CitizenM-hotels en sinds 2000 ook serieus kunstverzamelaar. Hij zegt over zijn aankopen: ‘Het is altijd het werk op de eerste plaats dat mij intrigeert. Ik koop een werk, geen naam.’ Ondertussen trekt wel een hele stoet bekende kunstenaars aan je voorbij: Marlene Dumas, Andy Warhol, Michaël Borremans, Raymond Pettibon, Erik van Lieshout, Gilbert en George, Rita Ackermann en Rafaël Rozendaal. Hij ziet de werken als een reflectie op zijn eigen leven. Sommige mensen houden daar een dagboek voor bij, Chadha laat zijn kunstaankopen voor hem spreken. Zijn collectie bestaat inmiddels uit meer dan 800 werken. Er is verstild, melancholiek werk, maar er is vooral ook veel kleur, soms met lawaai en glitter. Kunst keihard in your face! Gelikte beeldtaal, nieuwe materialen en sociaal engagement worden niet geschuwd. De Kunsthal toont in vier zalen 70 werken uit zijn privé-verzameling, opgedeeld in drie thema’s: Soul Searching, Delicious Confusionen Forever Young, verwijzend naar de drie verzamelfasen van Chadha zelf. De expositie is als een reis door Chadha’s verzameldrift – iedereen aan boord!
We duiken meteen in het diepe: een van de eerste kunstwerken die we tegenkomen brengt ons een beetje in mineur, maar daar houden we wel van. Op het schilderij Sad Romy (2008) van Marlene Dumas zien we Romy Schneider. Deze actrice was een fenomeen: als zestienjarige vertolkte de hoofdrol van haar eerste Sissi-film (1955). Ja, die drie mierzoete films die altijd met kerst op de buis zijn. Ze werd een echt icoon; onze oma’s adoreren haar. Het prinsessen-imago heeft ze later alsnog van zich af weten te schudden door met gerenommeerde filmmakers te werken, zoals Luchino Visconti en Orson Welles. Schneider speelde onder hun hoede vaak emotioneel complexe vrouwen, en ook haar privéleven was een rollercoaster: ze heeft haar zoon verloren door een ongeval, ging veel drinken en is zelf ook te jong gestorven. Het klassieke tragische leven van een diva. De foto waar het doek van Dumas op gebaseerd is, komt uit de film L’important c’est d’aimer (1975) van Andrzej Zulawski. Hierin speelt Schneider een actrice die tot het uiterste gekweld wordt door haar regisseuse. Haar personage kan de scène niet aan en moet huilen. Een fotograaf op de set smeekt ze geen foto’s te maken en haar met rust te laten. Of Dumas deze film gezien heeft, weten we niet zeker, maar deze scène lijkt voor de kunstenaar gemaakt te zijn. Het voortdurende rollenspel van vrouwen en de representatie ervan, is een terugkerend thema in haar schilderijen. Door het doek Sad Romy te noemen trekt Dumas Romy Schneider los van haar rol als actrice en toont een vrouw met intens verdriet, geacteerd of niet. Als je het werk van Dumas op de tentoonstelling bekijkt, hoor je op de achtergrond steeds de Madonna-fans uit de video-installatie van Catherine Breitz zingen. Hun lofzang op de afwezige superster Madonna voelt opeens een beetje leeg aan en snijdt met de aanwezigheid van het beeld van de huilende icoon Sissi. Not all that glitters… We zijn onder de indruk van hoe de kunstwerken in deze expositie soms op verrassende wijze op elkaar lijken te reageren, en die daarmee de diepte van de individuele kunstwerken openbaren.
Van emotionele mineur naar extatisch hoogtepunt: we sprongen een gat in de lucht toen we The Walthamstow Tapestry (2009) van de Britse kunstenaar Grayson Perry op de tentoonstelling zagen! Sommigen vinden Grayson Perry maar een clown, voor anderen is hij een belangrijke kunstenaar die ons hedendaagse leven de spiegel voorhoudt. Wij zijn in ieder geval dol op hem en op Claire, zijn alterego. In een enorm (140 x 710 cm) geborduurd wandtapijt beeldt Perry de levenscyclus van geboorte en dood uit. Hij doet dat in de stijl van een folkloristisch stripverhaal en gebruikt daarvoor symbolen uit religieuze kunst zoals oermoeder Maria, de duivel, het hiernamaals en alles wat daarbij hoort. Heel terloops introduceert hij in deze mythische setting ook allerlei merknamen als Chanel, Disney en Marks and Spencer. Ergens klopt dat natuurlijk: iedereen kent zulke merken en ze begeleiden je op je levenspad. 500 Jaar geleden, toen dit soort tapijten erg on trend waren, liet je je leiden door de kruisweg van Christus. Vandaag de dag staat onze cradle-to-grave in het teken van consumeren. Mensen kunnen eigenlijk niet meer zonder smartphone van Apple of Samsung, ook al zouden ze dat soms (heeeeeel kort) wel willen. En als je een kind krijgt, wil je een lichte, stevige en mooi vormgegeven kinderwagen van een betrouwbaar merk. Ga je voor de Bugaboo Fox of koop je een Yoyo Babyzen? En wat zeggen de boeken die we lezen (gekocht online als e-book of als versleten paperback in een tweedehands winkeltje) over ons? En waarom houden we van bepaalde kunst meer dan van andere? Dat The Walthamstow Tapestry opeens opduikt in de collectie van de man van Mexx en CitizenM is wat dat betreft food for thought.
We brengen veel tijd door met de individuele kunstwerken, waar we allemaal een aantal favorieten tussen vinden. Maar van een afstandje bezien, vinden we de indeling in drie thema’s van de tentoonstelling een beetje gezocht. De expositie presenteert op chronologische wijze de totstandkoming van Chadha’s collectie en wil daar heel graag drie afgebakende thema’s in zien, maar niet alle kunstwerken lijken zich te schikken naar deze indeling. In de eerste verzamelfase Soul Searching wordt het menselijk lichaam met een zekere melancholie belicht. Ja, we vinden hier intieme schilderijen van Borremans, Picabia en de eerder genoemde Dumas. Maar het werk Porn (2006) van Marc Bijl staat hier bijvoorbeeld ook tussen. In dit beeldhouwwerk zie je de letters PORN op een sokkel in druipende zwarte cargloss-verf staan pronken. Wat is daar in hemelsnaam melancholisch aan? Het lijkt toch meer een lekker cynisch statement, of niet? Chadha’s tweede verzamelfase, Delicious Confusion, wordt als meer maatschappijgericht en conceptueel gepresenteerd. Maar die conceptualiteit (waarin het idee achter het kunstwerk het belangrijkste is) zagen we in elke zaal wel terug, ook in de intieme schilderkunst van de eerste ruimte. In de derde en meest heldere “fase”, Forever Young, is werk te vinden van aanstormend talent dat met allerlei verschillende materialen en nieuwe technologieën gemaakt is. Ons advies: ga vooral niet te hard op zoek naar drie heel verschillende verzamelfasen, maar struin intuïtief door de expositie op zoek naar jouw oude en wellicht nieuwe favorieten. Het blijkt immers weer: kunst en haar verzamelaars zijn niet zo makkelijk in een hokje te stoppen, en dat is helemaal oké.
Zelf bezoeken?
Zelf kunstverzamelaar worden kan ook met een klein budget. Check deze organisaties en online galeries eens: Young Collectors Circle, WeLikeArt, Patty Morgan, Gallery Viewer. Wij zijn fan.