Als je midden in De Pont een berg stenen tegenkomt, is dat niet omdat er een verbouwing plaatsvindt. Het zijn kunstinstallaties van de Britse Richard Long, die je uitnodigt om je in te leven in zijn grootste hobby: lange wandeltochten maken. De kunstenaar gaat er niet alleen op uit om een frisse neus te halen; op de meest afgelegen plekken van de wereld, van de oneindige bossen in Canada tot moeilijk te beklimmen gebergten zoals de Atlas en de Himalaya, beult hij zichzelf dagenlang af om zijn eigen grenzen op te zoeken en te verleggen. Alsof dat niet genoeg is, creëert hij onderweg vanuit zijn kleine blauwe trekkerstentje grootse kunstwerken in de natuur. Met stenen, klei, leem, rotsen en andere materialen die hij tegenkomt, maakt hij sporen of markeringen. Long is de beroerdste niet: voor wie geen wandelschoenen in huis heeft, maakt de kunstenaar ook kunstinstallaties in musea en galeries. De keien laat hij van verschillende plekken in Europa komen, waarna ze in gestructureerde en soms hypnotiserende patronen worden neergelegd.
GO | NO GO #166: Op wandeltocht met kunstenaar Richard Long
Gaan of niet gaan: dat bepaal je zelf. Wij geven je – met een kritische blik – tips voor tentoonstellingen. Dit keer hiken we door de solo-tentoonstelling van Richard Long in De Pont in Tilburg.
Longs eerste werk ooit, A Line Made By Walking (1967), typeert zijn verdere oeuvre. Dit werk bestaat uit een foto waarop Richard Long een kaarsrecht spoor van platgetrapt gras laat zien. Zo’n kunstwerk maken lijkt simpel – dat kan je kleine zusje dus écht – maar toch zit er meer in: Long aanbidt de natuur en maakt het kunst door er een fysieke interventie aan te voegen. De door mensenhanden gemaakte vormen, lijnen, cirkels geven opeens een heel ander karakter aan de natuur: het is niet meer ongerept, maar zeker ook niet vernietigd. De sporen die hij achterlaat, verdwijnen bovendien vaak met de tijd. Wat overblijft zijn landkaarten, foto’s en tekstuele kunst, die hij om deze reden “tweedehands” werk noemt. Long ziet de interventies in de natuur als het primaire kunstwerk en geeft de kijker vooral de gelegenheid om zijn of haar eigen verbeeldingskracht te trainen. Aan de hand van een enkele foto, tekst of beschrijving ga je mee op op reis naar het moment dat Long het betreffende kunstwerk maakte.
De 73 jaar oude Britse kunstenaar hijst zichzelf nog graag in zijn kniebeschermers om zelf zijn immense installatie op te bouwen in exposities. Elke sculptuur is anders gearrangeerd en zal nooit hetzelfde worden opgebouwd door Long, die graag net zo lang schuift en zeult met de tot ze in een perfecte vorm liggen. Een bezoek aan de expositie in De Pont is dus echt een once in a lifetime ervaring. De grote fabriekshal van De Pont lijkt bovendien de ideale ruimte om de grote uit stenen opgebouwde sculpturen de ruimte te geven die ze verdienen. Het is bijna alsof je je in de open lucht bevindt, maar dan zonder het gure weer en de harde wind. De museumvloer is gevuld met honderden stenen in cirkelvormen, grove rotsblokken in de vorm van een kruis en kaarsrechte paadjes aan keien. Voor wie zich niet meteen een met natuur voelt bij het zien van een berg stenen, is er een mini-wandelroute langs één van zijn werken. Het is bijna alsof je de woeste natuur in wordt gestuurd met een oldschool landkaart. De pret is wel snel voorbij, want de gehele wandeltocht omvat zo’n zeven stappen.
De centrale fabriekshal wordt omringd door kleine kabinetten, waarin de wandel-goeroe zijn dagenlange tochten terugbrengt tot pure beschrijvingen. We zien eenheden van tijd en afstand, afgevuld met foto’s of poëtische teksten als ‘Walking with five stones, walking across five rivers.’ Elk kabinet is een soort witte tijdscapsule, als bladzijden van een dagboek dat Long bijhoudt. Maar wat het nou exact betekent, wordt niet uitgelegd en we voelen ons net Russel Crowe in A Beautiful Mind die een onmogelijke code probeert te kraken. Een ontspannen tripje naar de natuur biedt Long dus niet, maar dat hadden we kunnen verwachten: de kunstenaar zoekt niet alleen zijn eigen grenzen op, maar laat ons hetzelfde doen. De combinatie van grote kunstinstallaties in de centrale hal en de gevarieerde, cryptische kabinetten geeft aan dat er meer lezingen van Longs werk mogelijk zijn. Long voelt de vrijheid om zijn ervaringen op verschillende manieren te uiten; als bezoeker krijg je dezelfde vrijheid en ruimte om de teksten, foto’s en installaties op je eigen manier te interpreteren. Of je er nu een spirituele ervaring, een monument of gewoon een hoop stenen in ziet: Longs werk prikkelt je nieuwsgierigheid.
Zelf bezoeken?
Hoewel Richard Long weer en wind heeft getrotseerd om zijn kunst te maken, zijn wij blij dat we van onder een dekentje het gesprek kunnen bekijken dat Stephen Snoddy, directeur van The New Art Gallery Walsall, had met de kunstenaar.