Yaël Speck 09 mei 2019

GO | NO GO #175: De Squad van Basquiat

Gaan of niet gaan: dat bepaal je zelf. Wij geven je – met een kritische blik – tips voor tentoonstellingen. Deze week vanuit een van de meest zuidelijke steden van ons land, Heerlen. Hier toont SCHUNCK nu de tentoonstelling ‘Basquiat – the artist and his New York scene’.

Jean-Michel Basquiat (1960 – 1988) is een van de meest baanbrekende kunstenaars aan het begin van de graffitikunst. Een rasechte New Yorker met Haïtiaanse en Porto Ricaanse afkomst die uiteindelijk de American Dream beleefde, al was het maar voor even. Helaas raakte hij verslaafd aan heroïne, wat hem de dood in joeg op zijn zevenentwintigste. Maar wie was deze jongeman met deze moeilijk uit te spreken naam eigenlijk? Basquiat werd in zijn jeugd creatief gestimuleerd door zijn moeder, die hem vaak meenam naar musea in en rond Brooklyn (you go mom!), en was een A+ leerling op de privéschool waar hij naartoe ging. Maar als tiener kreeg hij het moeilijker: zijn ouders scheidden, zijn moeder werd opgenomen in een psychiatrische kliniek en hij reisde heen en weer tussen New York en Puerto Rico. Basquiat werd opstandig: hij verliet zijn middelbare school, liep weg van huis en besloot uiteindelijk om naar een alternatieve high school op Manhattan te gaan, speciaal voor leerlingen bij wie regulier onderwijs niet paste. Hij werd vanaf dat moment omringd door creatieve geesten. Samen met vriend Al Diaz vormde hij het graffitikunstenaars duo SAMO, kort voor Same Old Shit. Zij bekladden veelal gebouwen in Lower Manhattan met dubbelzinnige berichten als ‘Plush safe he think.. SAMO’ and ‘SAMO as an escape clause’. Dit moment in Basquiats leven en carrière is het startpunt voor de tentoonstelling in het Heerlense SCHUNCK*.

Zaaloverzicht ‘Basquiat – the artist and his New York scene’, Kaths Photography

De expositie Basquiat – the artist and his New York sceneneemt je mee naar Basquiats New York. Je wordt in deze expositie als het ware geteleporteerd naar de wijk SoHo van de jaren 80: vervallen, vies, vol met krakers en rebelse kunstenaars. Het was deze omgeving die Basquiat uitdaagde en inspireerde om in alles een canvas te zien. De plek waar zelfs rotzooi, in de juiste handen, goud waard was. Wellicht zou je bij een Basquiat-tentoonstelling vooral veel grote schilderijen en muurschilderingen verwachten. In deze expositie komen enkele kleurrijke rauwe schilderijen voor, waarmee Basquiat de kijker confronteert met kwesties als uitbuiting, racisme en onderdrukking. Maar de focus van SCHUNCK* ligt niet zozeer op deze doeken die uiteindelijk voor enorme bedragen werden verkocht. Hier leer je juist het kleinere werk van de New Yorker kennen en de kunstwerken van zijn rijke sociale netwerk. Basquiat bevond zich namelijk in goed gezelschap – zijn squad bestond uit bekende kunstenaars en andere influentials (wist je dat hij een tijdje bij big time gallerist Larry Gagosian woonde en een relatie had met Madonna?), wiens werk in deze expositie naast dat van Basquiat hangt. Just like in the good old days.

Zaaloverzicht ‘Basquiat – the artist and his New York scene’, Harry Heuts Photography

Bij binnenkomst bevindt zich een kleine bioscoopsetting waar de film Boom for Real: The Late Teenage Years of Jean-Michel Basquiat (2018)’ draait. De – behoorlijk lange – film geeft een beeld van de scene waarin Basquiat zich begaf en hoe zijn straatkunst op een bepaald moment veranderde in galeriekunst. Zelfs wanneer de film is afgelopen, blijf je in de sfeer van de tijd hangen – de expositie is zo ingericht dat je als het ware Basquiats appartement aan East 12th Street binnenloopt. Een bekladde radiator die nauwelijks te herkennen is door de vele lagen verf, vermaakte en beschilderde kledingstukken en sculpturen bestaande uit afval van de straat vormen het decor voor verschillende intieme kunstwerken aan de wanden en op de vloer. De kunst is ontstaan in het appartement in de East Village dat Basquiat deelde met zijn toenmalige vriendin Alexis Adler; schilderijen, sculpturen, werken op papier, een notitieboekje en talrijke foto’s die Adler in deze periode maakte. Alle stukken zuigen je in zijn persoonlijke belevingswereld. Een favoriet van ons: een van Basquiats notitieboeken. Het is alsof je even over zijn schouder meekijkt. Hij gebruikte deze notitieboeken om zijn creatieve gedachtes en experimenten te uiten. De inhoud varieert dan ook van tekeningetjes tot telefoonnummers en woordgrappen – alles waarvan hij dacht dat het belangrijk was om te onthouden schreef hij op. Zo stuiten we op de meest random woordcombinaties die haast kleine gedichtjes worden, als  ‘A pardon from a fat governor on a golf holiday. Just in time for a stockmarket suicideparty for an innocent bystander on a naked x-mas.’

Francene Keerey, ‘Times Square Show Sign Bord’, 1980

Iedereen weet wel hoe Times Square eruit ziet, al is het van films of goedkope fotoprints die je bij elke budget-cadeauwinkel kunt krijgen. Maar het is niet alleen maar licht en reclame; het is ook een gevaarlijke plek, met zakkenrollers en mensen met grijpgrage handjes. Dit is echter niets in vergelijking met de jaren 80 toen het echt een bolwerk van drugs, prostitutie en criminaliteit was. Niet direct een plek om een kunstshow te houden zou je zeggen, maar het paste juist in de filosofie (die de middelvinger opstak naar het gevestigde artistieke milieu) van de radicale groep kunstenaars die iedereen wakker wilden schudden met hun nieuwe groepsexpositie: The Times Square Show. Deze expositie vond plaats in een voormalig bordeel en toonde werk van meer dan 100 jonge kunstenaars die tot dan toe voornamelijk de straat als canvas hadden gebruikt. Denk aan: Jenny Holzer, Kiki Smith, Keith Haring, en natuurlijk Basquiat. Nieuwe vormen van kunst, zoals video’s, performances en graffiti vulden het voormalige bordeel. Een klein deel van de werken die destijds te zien waren, zijn nu naar SCHUNCK* gehaald.

Deze miniatuur Times Square Show geeft je een glimps van de twee weken-durende expositie in 1980, die nog net zo actueel lijkt te zijn als toen – thema’s die de boventoon voeren zijn prostitutie, open seksualiteit, de positie van de vrouw. Maar ook: de stedelijke ecologie. Ratten dus. Kunstenares Christy Rupp (1949) is erg geïnteresseerd in het gedrag van dieren in de grote stad. Dit uit zich in haar poster Rat Patrol die ze niet op straat, maar binnen op “rathoogte” langs de plinten van de trap en de gang plakte. Een statement naar het dreigende gevaar voor volksgezondheid die ontstond door de vele ratten in New York City. Een ander werk dat onze aandacht meteen grijpt is Teri Slotkins Porno Film uit 1978. Van een normale afstand lijkt het een abstract, vrij expressionistische samenstelling van beelden. Als je een stapje dichterbij doet om de details te bewonderen, valt je ineens op dat het stills zijn uit een pornofilm. Een komische optische illusie die extra leuk wordt gemaakt: er hangt een vergrootglas bij, zodat je samen met de andere bezoekers porno kunt kijken. Gezellig.

Zelf bezoeken?

Hoe lang doe je er over?
Het is een tentoonstelling waar je even in moet duiken en op je in moet laten werken. Neem tussendoor even pauze en vergeet ook niet de film aan het begin(deels) te bekijken, als je dat alles doet ben je wel een goed uur bezig!
Expert level
Beginners | Gevorderden | Crazy pro
Meer weten

SCHUNCK* organiseert een aantal leuke activiteiten rond de tentoonstelling, zoals het Basquiat Café in De Nieuwe Nor. Dit is een serie gratis toegankelijke café-avonden, waarbij er door middel van muziek, lezingen en een poetry slam dieper in wordt gegaan op het werk en leven van Jean-Michel Basquiat. Kijk hier voor meer informatie en een overzicht van alle events.

De tentoonstelling ‘Basquiat – the artist and his New York scene’ in SCHUNCK* is nog t/m 2 juni 2019 te zien.

Meer informatie