Hoewel er niks luchtigs is aan oorlog, laat Walid Raad zien dat je het desalniettemin best zo kunt benaderen. De kunstenaar geeft in het Stedelijk Museum Amsterdam zijn scherpe, kritische en gevatte visie op de complexiteit van de oorlogen in Libanon (1975 – 1999). Hij werd in Libanon in 1967 geboren, woont sinds begin jaren tachtig in de Verenigde Staten en geldt sinds Documenta XI uit 2002, de beroemde tentoonstellingvan wijlen Okwui Enwezor, als een toonaangevende kunstenaar. De tentoonstelling in Amsterdam, Let’s be honest, the weather helped, bevat film, fotografie, multimedia-installaties, performances en essays over deprimerende onderwerpen die Raad op een andere manier overbrengt. In zeven zalen laat hij een combinatie zien van de drie grote projecten waar hij sinds de jaren tachtig aan werkt: verhalen en documentatie van de oorlog, het veranderende stadsgezicht van Beirut en de opkomst van nieuwe musea in de Arabische wereld.
GO | NO GO #183: Het was in elk geval mooi weer
Gaan of niet gaan: dat bepaal je zelf. Wij geven je – met een kritische blik – tips voor tentoonstellingen. Deze week gingen we naar het Stedelijk Museum in Amsterdam, waar een solotentoonstelling van Walid Raad te zien is, zijn eerste in Nederland.
Raad maakte deel uit van de Gulf Labor Artist Coalition, een groep die jarenlang onderhandelingen voerde over de slechte arbeidsomstandigheden in het Louvre en het Guggenheim, die beide bouwden aan een vestiging in Abu Dhabi. Door zijn kritische toon werd hem de toegang tot de Verenigde Arabische Emiraten ontzegd 一 een bezoekje aan het inmiddels geopende Louvre Abu Dhabi zit er voor Raad dus niet in. Wel hangen er in het Stedelijk nu drie ontwerptekeningen voor een hedendaags kunstmuseum in Libanon, die Raad maakte in samenwerking met architect Bernard Khoury voor een competitie. Hun absurde ontwerp, een groot gat in de grond, won niet (no shit). In plaats daarvan werden ze derde en in de tekst naast de ontwerpen maakt Raad de farce compleet door nonchalant te stellen dat de winnaar van de competitie ondertussen is ontslagen waardoor de nummer twee nu aan het werk is. Als die ook wordt ontslagen dan… nou ja. We kunnen Raad dus met recht een rising star noemen.
Een van de nieuwe werken van Raad die in deze tentoonstelling worden getoond, is een projectie van vijftien meter lang waarin gebouwen instorten en weer oprijzen, als een soort langzame Instagram boomerang. Delen van Beiroet moesten na de oorlog vernieuwd worden en een vastgoedmakelaar sloeg zo’n vijfhonderd gebouwen tegen de grond, waaronder een Hilton-hotel dat toen de oorlog uitbrak nog maar net was opgeleverd en nu weer tegen de vlakte ging. Het puin werd in zee gestort voor landwinning. De beelden in de projectie zijn volgens de kunstenaar zelf geen metafoor voor de wederopbouw, maar een weergave van de ervaring van tijd in steden die voortdurend onder de dreiging van een aanval staan. Het ene moment staat het gebouw, maar knipper even met je ogen en het is weg. Kijk even naar links, en er staat weer iets. Hoewel je niet in Beiroet hoeft te wonen om dit beeld te herkennen, liet het ons wel stilstaan bij de absurde vicieuze cirkel waarin oorlogsgebieden kunnen raken. Als wij door de stad fietsen en we zien opeens een nieuw gebouw uit de grond gestampt zien worden, hoeven we er geen rekening mee te houden dat het binnenkort misschien weer weg is, dat onze architectuur 一 en daarmee wijzelf 一 onder continue dreiging staan. De boomerang beslaat een hele muur en het enige andere in de zaal zijn bankjes, waar je door het hypnotiserende karakter van het werk makkelijk wel uren op kunt blijven zitten.
Ander werk in de tentoonstelling waar we lang bij zijn blijven hangen, is een serie zwart-wit foto’s van het landschap van Beiroet met gekleurde stippen. Op het eerste gezicht lijken het prachtige vrolijke impressionistische schilderijen, maar niks is minder waar. De gekleurde stippen die de bomen en flatgebouwen op de foto’s bedekken, corresponderen met de kogels die daar terecht kwamen. Raads eigen kogelcollectie, die hij verzamelde toen hij als tiener door de stad dwaalde, vormt het uitgangspunt voor de kleuren op het werk. Aan de kleur in het topje van een kogel kan je namelijk het land van herkomst herkennen. De stippen op de foto’s verwijzen zo naar onder meer het Verenigd Koninkrijk, Egypte en België. Op het bijschrift, geschreven door Raad zelf, lees je: ‘Na een nacht of dag van beschietingen rende ik de straat op om ze uit muren, auto’s en bomen te halen. Ik hield gedetailleerde aantekeningen bij van de vindplaats van elke kogel en fotografeerde die plekken ook,…’ Door deze serie wordt duidelijk wat Raads werk nou zo goed maakt. Hij kan met visuele schoonheid bezoekers verleiden om aandachtig naar een werk te willen kijken. Pas wanneer je als bezoeker dichterbij deze mooie plaatjes komt, word je geconfronteerd met een lelijke werkelijkheid. Raad brengt zijn boodschap met schoonheid, niet met geweld. Als meer mensen in deze wereld dat zouden doen, zouden er wellicht helemaal geen exposities over oorlog gemaakt hoeven te worden.
Zelf bezoeken?
Op diverse data tot en met oktober is in de tentoonstelling de performance Les Louvres and/or Kicking the Dead, door Raad himself uitgevoerd, te zien. Deze walkthrough, zoals hij het zelf noemt, is een combinatie van feiten, politieke, historische en filosofische inzichten en verhalen die zijn werk meer verdieping geven. Klik hier voor meer informatie en om te boeken.