Ananda Hegeman 12 juni 2019

GO | NO GO #189: Kijken en bekeken worden met Alex Prager

Gaan of niet gaan: dat bepaal je zelf. Wij geven je – met een kritische blik – tips voor tentoonstellingen. Afgelopen week zochten we verkoeling in Foam, waar op dit moment de tentoonstelling van Alex Prager te zien is.

De titel Silver Lake Drive klinkt alsof het over een film gaat die meerdere Oscarnominaties heeft binnengesleept. Het is echter de naam van een nieuwe tentoonstelling in fotografiemuseum Foam over het gehele oeuvre van de Amerikaanse fotograaf Alex Prager (1979). Voor haar tweede solotentoonstelling in het Amsterdamse museum zijn haar belangrijkste fotoseries en videowerken samengebracht.

Dat Prager zowel fotograaf als filmmaker is zie je duidelijk terug in haar werk. Haar foto’s lijken namelijk net stills uit oude Hollywoodfilms. Van de make-up en kleding van het model tot de verzadigde kleuren van de beelden zelf — niets is aan het toeval overgelaten. Hierdoor ontstaat er een gestileerde versie van de realiteit, met bijna altijd vrouwen in de hoofdrol. Prager heeft nooit een fotografie-opleiding gevolgd, maar leerde zichzelf de kneepjes van het vak nadat ze in 1999 een tentoonstelling van de Amerikaanse fotograaf William Eggleston had bezocht in haar woonplaats Los Angeles. Ze kocht na het museumbezoek gelijk een tweedehands camera en begon te fotograferen. Foam riep haar in 2010 al uit tot Foam Talent en datzelfde jaar exposeerde ze op zelfs in het MoMA in New York. A star was born.

Alex Prager, ‘Crowd #1 (Stan Douglas)’, uit de serie ‘Long Week-End’, 2010 © Alex Prager. Courtesy Alex Prager Studio en Lehmann Maupin, New York, Hong Kong en Seoul.

In Pragers werk gaat het bijna altijd om kijken en bekeken worden. Een hoogtepunt in deze tentoonstelling is de serie Compulsion, over de eigenaardige drang getuige te willen zijn van ongelukken, rampspoed en tragedies. Een ontzettend actueel onderwerp: hulpverleners doen steeds vaker de oproep om te stoppen met het filmen of fotograferen van ongelukken. Het fenomeen waarbij automobilisten hun nek verdraaien om te staren naar een ongeluk wordt ook wel rubbernecking genoemd. Rubberneckersmet een smartphone gaan nog een stap verder: ze staren niet alleen naar een ongeluk maar pakken ook hun mobiel erbij om de ellende te filmen en te uploaden op sociale media, waardoor er nog meer mensen kunnen meekijken naar het leed van slachtoffers. Toen Prager in 2011 op de snelweg langs een brandende auto reed en mensen massaal zag stoppen om het tafereel vast te leggen, kreeg ze het idee voor Compulsion. De serie bestaat uit foto’s van ongelukken met daarnaast telkens foto’s van een oog. Zo zie je op de foto Pacific Ocean and Eye mensen in alledaagse kleding in de oceaan liggen. Het beeld roept allerlei vragen op: is er een vliegtuig neergestort? Is er een schip gezonken? Was er een overstroming? Ook zijn er beelden van een brandend huis, een rots midden op de weg en een vrouw die aan een auto hangt, met telkens dus dat uitvergrote oog erbij. Welke ongelukken er nou eigenlijk zijn gebeurd laat Prager in het midden. Door foto’s van een oog naast de rampfoto’s te plaatsen hoopt Prager dat je je bewust wordt van je eigen gedrag: hoewel zich een vreselijk tafereel voor je ogen voltrekt, is de compulsion (‘dwang’) om passief te blijven kijken groot. Net zoals veel ramptoeristen in real life dus hebben. Maar, niet alleen ramptoeristen hebben hier last van: zo zien we bijvoorbeeld allemaal de wereld om ons heen vergaan door de klimaatcrisis, maar er zijn maar weinig mensen die echt tot actie overgaan. Pas wanneer we ons bewust worden van ons eigen (kijk)gedrag kunnen we hier iets aan doen, onder het toeziend oog van Prager.

Alex Prager, ‘Rita’ uit de serie ‘Week-End’, 2009 © Alex Prager. Courtesy Alex Prager Studio en Lehmann Maupin, New York, Hong Kong en Seoul.

In de laatste zaal is La Grande Sortie te zien, Pragers meest recente werk. In de film, opgenomen in de Parijse Opéra Bastille, zien we een prima ballerina die tijdens een uitvoering al dansend totaal in paniek raakt door de ongeïnteresseerde blikken vanuit het publiek. Maar ze blijft dansen en dan wordt de grootste nachtmerrie van de perfectionistische ballerina werkelijkheid: ze ziet haarzelf in het publiek zitten met een afkeurende blik. Ze schrikt hier zo van dat ze (letterlijk!) in rook opgaat, waardoor alleen haar jurk en schoentjes op het podium achterblijven. Door de donkerte en harde klassieke muziek in de museumzaal word je helemaal de film ingezogen en voel je met haar mee. Het werk doet je net als de andere foto’s en films in de tentoonstellingnadenken over kijken en bekeken worden, door anderen maar ook het beeld en de verwachtingen die je van jezelf hebt. Hiermee kaart Prager een maatschappelijk verschijnsel van deze generatie aan: we kampen massaal met burn-outs en concurreren zowel online als offline steeds meer met elkaar. Kortom, we zijn net zo streng voor onszelf als deze prima ballerina en als we niet uitkijken gaan we, net zoals zij, in rook op.

Zelf bezoeken?

Hoe lang doe je er over?
45 minuten
Expert level
Beginners | Gevorderden | Crazy pro
Meer weten

Wil je net als Prager foto’s maken die zo uit een Hollywoodfilm lijken te komen? In de Foam Studio’s kun je elke zondagmiddag inloopworkshops volgen als verdieping op de tentoonstelling. Gebaseerd op haar filmische beeldtaal kun je tijdens deze workshop je eigen portret maken en je beste foto krijg je geprint mee naar huis.

De tentoonstelling ‘Silver Lake Drive’ is nog tot en met 4 september 2019 in Foam te zien.

Meer informatie