Hanna de Vos 06 september 2019

GO | NO GO #201: Een rondje Rembrandt #6 – Who needs Rembrandt?

Gaan of niet gaan: dat bepaal je zelf. Wij geven je – met een kritische blik – tips voor tentoonstellingen. Deze week waren we in het Rijksmuseum voor de tentoonstelling ‘Lang Leve Rembrandt’.

Wat hebben Rembrandt, Beyoncé en Madonna met elkaar gemeen? Eén ding: ze zijn allemaal zo beroemd dat ze hun achternaam niet meer nodig hebben. Rembrandt mag dan weliswaar geen succesvolle zang- en danscarrière achter de rug hebben, wel wordt hij met recht aangehaald als een van de beste en belangrijkste kunstenaars ooit. Het zal je vast niet zijn ontgaan dat de meester-schilder dit jaar 350 jaar dood is en dat het daarmee officieel ‘Rembrandtjaar’ is. Musea staan te springen om iets met ‘onze’ Rembrandt te doen en het Rijksmuseum – immers grootbezitter – is daarop natuurlijk geen uitzondering. Begin dit jaar deed het Rijks een oproep tot het insturen van werk dat geïnspireerd is door Rembrandt. Iedereen mocht deze oproep beantwoorden; jong of oud, professional of amateur. Dit zagen we zelfs terug in de jury, waarin bijvoorbeeld de veertienjarige Mats uit Abcoude net zoveel in te brengen had als Pieter Roelofs, hoofd schilder- en beeldhouwkunst van het Rijksmuseum. Het resultaat van de talentenjacht was een overweldigende 8.000 inzendingen uit 95 landen. Daarvan werden uiteindelijk 575 werken gekozen, gemaakt door 693 kunstenaars. Nu zijn er 96 versies van de Nachtwacht te zien; 253 kinderkunstwerken; 132 bewerkingen van Rembrandts zelfportretten. De jongste deelnemer is vier en de oudste negenennegentig.

Zaaloverzicht, Rijksmuseum, ‘Lang Leve Rembrandt’, foto: Olivier Middendorp

Het moge duidelijk zijn, ook al is ‘ie al 350 jaar dood: we love Rembrandt. Rembrandt bracht met zijn schilderskwast dan ook een heuse revolutie voort. Waar de werken uit de vroege zeventiende eeuw vaak nog een wat star, idealiserend karakter hadden, begon Rembrandt beweging te schilderen; zijn onderwerpen, meestal badend in het licht tegen duistere achtergronden, kwamen tot leven. Vooral zijn latere werk had een bijna impressionistische kwaliteit, met dikke verfstrepen en klodders, vervaagde handen en kragen. Vincent van Gogh, eveneens zo’n grote schilder, zou later over Rembrandts Joodse Bruidje zeggen: “Geloof je nu wel, en dat meen ik oprecht, dat ik tien jaren van mijn leven wilde geven, als ik hier voor dit schilderij veertien dagen nog kon blijven zitten met een korst droog brood voor voedsel.” A bit much, als je het ons vraagt, maar desalniettemin zien we met Lang Leve Rembrandt dat ook vandaag de dag nog ontelbaar veel kunstenaars geïnspireerd zijn door de meesterschilder.

Zaaloverzicht, Rijksmuseum, ‘Lang Leve Rembrandt’, foto: Olivier Middendorp

Lang Leve Rembrandt is verdeeld in acht thema’s, variërend van ‘de Nachtwacht’ tot ‘Mijn Rembrandt’ en alles daartussenin. De hoge wanden van de Philipsvleugel zijn van top tot teen bedekt met de meest uiteenlopende werken. Kleuren, texturen, beeldhouwwerken en schilderijen, en dan ook nog al die mensen: het is op zijn zachtst gezegd wat overwhelming. Zeker als je dan ook nog moet staan vechten met het tentoonstellingsboekje, dat voor de gelegenheid is uitgegeven in krantvorm, om erachter te komen waar je nou eigenlijk naar staat te kijken. En dan lijken die werken ook nog eens willekeurig, kriskras door elkaar te hangen – ho. Even diep ademhalen! Want hoewel Lang Leve Rembrandt erg veel is, valt er ook ontzettend veel leuks te ontdekken. Altijd al een gebruikte, gesigneerde zakdoek van Rembrandt willen zien? Nu is je kans. Of ga op zoek naar bekende gezichten: Rembrandt en Jan Six liggen voor de hand, maar wie had Post Malone of Benedict Cumberbatch verwacht in het Rijksmuseum? Je kunt ook tellen hoe vaak Rembrandt en zijn onderwerpen zijn afgebeeld met moderne technologie in de handen: de iPhones, iPads en Airpods vliegen je om de oren. Wij kregen persoonlijk nostalgische flashbacks naar de kleuterschool van de felgekleurde crêpepapierpropjes rondom het zelfportret van Berit Vermeeren, en gruwelden van Caspar Reuters 3D-versie van Rembrandts Geslachte Os; een groots, bloederig werk van rood-roze siliconen dat midden in de zaal aan twee touwen hangt.

Zaaloverzicht, Rijksmuseum, ‘Lang Leve Rembrandt’, foto: Olivier Middendorp

Een groot deel van de tentoonstelling wordt gewijd aan nieuwe versies van Rembrandts zelfportretten. Rembrandts gezicht in olieverf, Rembrandts gezicht in krijt, Rembrandts gezicht in gekleurd hout of opgemaakt uit een collage van papier en doek. Je kunt haast geen kant op, of je staat alweer oog in oog met de grootmeester. Zelfs wanneer zijn gezicht voor de verandering juist is weggelaten, zoals bij het werk van Alexei Kostroma, lijkt Rembrandt je toch nog steeds aan te staren. Kostroma nam voor Point with two circles Rembrandts bekende Zelfportret met twee cirkels en bracht het werk simpelweg terug tot een wit vlak met, de titel zegt het al, twee cirkels en een punt. Een “Rembrandt” die zó tussen de Mondriaans en Malevichs in het Stedelijk Museum kan hangen. Of het nu gaat om een zaal vol Nachtwachten of om een vrijere interpretatie zoals deze, alles in deze tentoonstelling ademt Rembrandt. Het is een feest van net-niet-herkenning; je komt de Staalmeesters, het Joodse Bruidje en Marten en Oopjen eindeloos veel tegen, maar nooit op de manier waarop je ze gewend bent. Na meer dan vijfhonderd werken stap je compleet Rembrandt-moe de tentoonstelling uit en dat zonder ook maar één echte Rembrandt gezien te hebben. Dat is het mooie van Lang Leve Rembrandt; we hebben Rembrandt niet eens nodig om zijn werk te vieren. Rembrandt door de ogen van zijn fans, de kunstenaars van nu; dat is waar het hier om draait. Een aangename verrassing in zo’n ‘Rembrandtjaar’.

Zelf bezoeken?

Hoe lang doe je er over?
Ongeveer 1,5 uur
Expert level
Beginners | Gevorderden | Crazy pro
Meer weten

Wil je na al deze kunstwerken nu ook zelf wel eens een Rembrandtje proberen na te maken? Dat kan! De Teekenschool van het Rijksmuseum biedt workshops tekenen, schilderen en fotograferen voor jong en oud.

De tentoonstelling ‘Lang Leve Rembrandt’ is nog t/m 15 september te zien in het Rijksmuseum.

Meer informatie