Trigger warning! Vermijd de Erezaal van het Stedelijk Museum Amsterdam de komende tijd als je snel overwhelmed raakt door een kakofonie van kleuren. De lange muren zijn van links tot rechts en van boven tot onder helemaal beplakt met een bonte verzameling affiches van Japanse ontwerpers. Oké, de tentoonstelling Kleurrijk Japan helemaal vermijden, ook als je hypersensitief bent, is wel heel erg zonde. Ons advies luidt dus: ga in het midden zitten en laat de affiches rustig van boven naar beneden op je inwerken. Draai dan naar de volgende kant en repeat. Aan het eind kan je indien nodig altijd nog even 10 minuten headspacen.
Ananda
Hegeman
08 oktober 2019
GO | NO GO #208: Een Japanse kleurexplosie
Gaan of niet gaan: dat bepaal je zelf. Wij geven je – met een kritische blik – tips voor tentoonstellingen. Deze keer waren we in het Stedelijk Museum in Amsterdam voor de tentoonstelling ‘Kleurrijk Japan’.
Zaaloverzicht 'Japanse Affiches', Stedelijk Museum Amsterdam, P.H.GJ. van Rooij
Dit najaar staat het Stedelijk in het teken van grafische vormgeving. Behalve Kleurrijk Japan zijn er nog twee tentoonstellingen over visuele vormgeving: Best Verzorgde Boeken 2018, en een eerbetoon aan de onlangs overleden grafische grootheid Wim Crouwel. De tentoonstelling Kleurrijk Japan eert postuum de grafisch ontwerper Shigeru Watano (1937-2012). Niet omdat hij al deze affiches zelf ontwierp, maar omdat hij het Stedelijk in 2005 hielp een grote hoeveelheid Japanse affiches te verwerven. Watano kwam in de jaren zestig naar Amsterdam en werd een belangrijke schakel tussen Japan en Nederland. Zo begon hij een succesvol ontwerpbureau en stond hij zelfs Pieter Brattinga bij toen hij Nijntje in Japan introduceerde.
Yusaku Kamekura, 'Nikon SP', 1957. Collectie Stedelijk Museum Amsterdam
Japanse affichekunst is relatief jong vergeleken bij die van Europa. Hoewel hier al een paar eeuwen gebruik wordt gemaakt van affiches om reclame te maken, begonnen ze er in Japan pas in het begin van de twintigste eeuw mee. De stijl van de affiches verschilt ook met die van West-Europa. De Japanse beeldcultuur is namelijk veel subtieler: het beeld komt vaak niet overeen met het onderwerp van het affiche. Zo wordt een concert bijvoorbeeld aangekondigd door een poëtische tekst en een vergroot Japans teken. Het maakt bijna niet uit wat Japanse vormgevers aanprijzen, het wordt in hun handen toch een kunstwerk. Een voorbeeld hiervan, tevens één van onze favorieten, is A Story of the Bomb (1969) van Tadahito Nadamoto. Het affiche kondigt een theatervoorstelling aan en wordt in beslag genomen door de zijkant van een prachtig Japans vrouwengezicht. Ze is geschminkt volgens de traditie van het Kabuki theater: extreem uitgerekte oogmake-up, een witte huid en een kleine, felrode pruilmond. Het affiche is dus vrij eenvoudig en subtiel, maar toch herkenbaar als theateraankondiging. Zowel voor Japans publiek, als voor ons — universele schoonheid kent geen plaats en geen tijd.
Links: Ikko Tanaka, Japan, 1986. Collectie Stedelijk Museum Amsterdam \ Rechts: Kiyoshi Awazu, '5e Tentoonstelling van hedendaagse Japanse Beeldhouwkunst', 1973. Collectie Stedelijk Museum Amsterdam
Hoewel de tentoonstelling maar in één zaal te zien is, kom je ogen tekort. De vier muren zijn van boven tot onder beplakt met 226 verschillende affiches, variërend van kleurrijk en uitbundig tot verstild en minimalistisch. Eén hele wand in de tentoonstelling is exclusief gereserveerd voor de internationaal befaamde grafisch ontwerper en kunstenaar Tadanori Yokoo. De 83-jarige Yokoo wordt ook wel de Japanse Warhol genoemd en na één blik op de wand te hebben geworpen, weten we gelijk waarom: het zijn stuk voor stuk kleurrijke psychedelische pop-art posters. In Japan geldt hij sinds de jaren zestig als een absolute rockster in de grafische kunst. Zijn commerciële werk Takeda Cosmetics for Men zouden we zo boven ons bed willen hangen door de felle kleuren en de erotisch-futuristische vibe door het ruimteschip en naakte vrouwenlichamen. Hoewel het geheel aesthetically pleasing is, is de samenhang binnen dit affiche echter volstrekt onduidelijk. We blijven met veel vragen achter: waarom staan er vrouwenlichamen op een advertentie voor mannencosmetica? En wat doet dat ruimteschip daar?! Die vrouwenlichamen komen ons trouwens wel heel bekend voor; het zijn de badende vrouwen van de Franse kunstenaar Jean Auguste Dominique Ingres, die hij in 1862 schilderde. In de Yokoo-versie bevinden zij zich echter niet in een Turks bad, maar aan de Indiase kust, en wachten ze blijkbaar casually op een ruimteschip. Yokoo haalt zijn inspiratie wel vaker uit de Westerse kunstgeschiedenis: zo zie je in de tentoonstelling ook werken van Yokoo die geïnspireerd zijn op bijvoorbeeld het Russisch constructivisme. Deze culturele wisselwerking werkt twee kanten op: zo heeft zijn werk de inspiratie gevormd voor albumhoezen en concertposters van onder meer The Beatles, Miles Davis, Santana en Earth, Wind & Fire.
Zelf bezoeken?
Hoe lang doe je er over?
30 minuten
Expert level
Beginners |
Gevorderden |
Crazy pro
Meer weten
Heb je na het bezoeken van Kleurrijk Japan een thirst voor nog meer grafisch werk? Geen paniek! Dit najaar zijn er in het Stedelijk maar liefst drie tentoonstellingen te zien over grafische vormgeving. Kleurrijk Japan wordt namelijk vergezeld door de tentoonstelling Wim Crouwel: Mr. Gridnik (28 sep t/m 22 mrt 2020), en de presentatie Best Verzorgde Boeken 2018 (25 september-30 oktober 2019).