“Bel voor een wonder: 030-3071037.” Wie de laatste tijd een stukje ging wandelen – zo’n intelligente lockdown is anders niet vol te houden – is dit intrigerende reclamebord vast eens tegengekomen. Misschien vroeg je je af waar deze surreal Tell Sell-reclame vandaan kwam, want corona maakt de boodschap griezelig actueel. Iedereen heeft tegenwoordig behoefte aan een wonder. Alleen…wat is een wonder precies? Een belangrijke gebeurtenis uit de bijbel, het winnende lot uit de loterij, een horoscoop die uitkomt? Je kunt natuurlijk het nummer bellen – no spoilers, maar het is een bijzondere ervaring – maar beter is het om fysiek een bezoek te brengen aan Museum Catharijneconvent. In hun nieuwste tentoonstelling toont het museum welke vormen een wonder kan aannemen, maar ook hoe zij een grote inspiratiebron vormt voor kunstenaars. Naast middeleeuwse beeldhouwers en prentmakers, proberen ook Piet Mondriaan, Maria Roosen, en Marina Abramovic met hun werk het fenomeen te doorgronden.
GO | NO GO #247: Hallelujah, het is een wonder!
Gaan of niet gaan: dat bepaal je zelf. Wij geven je – met een kritische blik – tips voor tentoonstellingen. Onlangs bezochten we Museum Catharijneconvent voor de tentoonstelling ‘Allemaal Wonderen.’
In de eerste zaal – gericht op het thema Wonderen rondom de Dood – zie je gelijk hoe knap de tentoonstelling klassieke en moderne (religieuze) kunst samenbrengt. Bij binnenkomst wordt je blik als een magneet getrokken naar het grote schilderij van Carel Fabritius, De opwekking van Lazarus (ca. 1643) en het videoscherm wat daar vlak boven hangt. Daarop zien we David Bowie geblinddoekt op een ziekenhuisbed liggen, zingend “Look up here, I’m in heaven.” Het Bijbelverhaal van Lazarus, de man die op commando van Jezus opstond uit de dood, is vandaag de dag nog steeds indrukwekkend. Het is echter interessant om te zien hoe iedere kunstenaar het anders interpreteert. Voor Bowie is Lazarus de meest aansprekende figuur, terwijl Fabritius Jezus in het middelpunt zet, terwijl deze hoog boven de open graftombe staat. Echter, wij vinden de ets van Fabritius’ leermeester, the one and only Rembrandt, sterker. Hij kiest er namelijk voor om Jezus met zijn rug naar ons toe te plaatsen – gedurfd – zodat het licht mooi op de ‘ontwakende’ Lazarus valt. De toekijkende menigte deinst verschrikt achteruit, wat een mooi realistisch tintje geeft aan het oude verhaal. Een begraven man die opeens na vier dagen tot leven komt, het lijkt The Walking Dead wel! En dat is slechts een klein stukje van deze wonderbaarlijke expositie.
Naast de verbinding tussen oude en moderne kunst, laat de tentoonstelling ook zien hoe wonderen voorkomen in alle geloven. Zowel Maria als Mozes en Mohammed draaien hun hand niet om voor een onvoorstelbare genezing meer of minder. Naast schilderijen van christelijke scenes vind je namelijk Boeddhabeelden, Islamitische miniaturen, Joodse prenten, en Shinto altaren terug. Toch blijft na een tijdje onze aandacht hangen bij de meer persoonlijke wonder-objecten. Het koorkleed van de heilige Francois de Pâris (1690-1727) bijvoorbeeld, of de wurgdoek van de heilige Cunera van Rhenen die in 1380 een 12-jarig blinde jongen zijn zicht teruggaf. Je kan aan die verhalen twijfelen, maar feit is wel dat duizenden gelovigen al jaren hoop en kracht halen uit deze objecten, en dat is indrukwekkend. Dat gevoel van hoop en verlangen naar een wonder zie je het sterkst terug in het meest aangrijpende object van de hele tentoonstelling: in een 15e eeuwse kookpot, opgegraven in Middelburg in de buurt van een kerkhof, liggen de resten begraven van een baby. Als een baby in de middeleeuwen namelijk stierf zonder gedoopt te zijn, dan kwam zij volgens de kerk niet in de hemel, en mocht het kind niet in gewijde grond (het kerkhof) worden begraven. Door hun kind dichtbij heilige grond te begraven, hoopten ouders dat na de wederopstanding aan het einde der tijden, hun kind toch naar de hemel kon gaan. Met een brok in de keel lopen we verder.
Hoewel de wetenschap steeds meer natuur- en medische wonderen weet te verklaren, tonen moderne kunstenaars hoe wonderen tegenwoordig nog steeds voorkomen. In plaats van een engel, brengt meditatie en innerlijke reflectie je nu in contact met een hogere macht. Het videokunstwerk The Trial van Bill Viola probeert deze spirituele verlichting op beeld te vangen: de transformatie vindt binnenin de figuranten plaats, maar de overrompelde blik in hun ogen zegt genoeg. Zo’n innerlijk wonder is misschien visueel minder imposant dan een gespleten Rode Zee, maar zeker niet minder speciaal. De laatste zaal, Wonderen Rondom de Geboorte toont dit goed aan. Tegenover een groot 14e-eeuws altaarstuk, waarop verschillende scènes rondom de geboorte van Jezus zijn afgebeeld, hangt een serie foto’s van Rineke Dijkstra. Op deze foto’s zien we jonge moeders – 1 uur, 1 dag, en 1 week – na de geboorte van hun baby. Het bloed loopt nog langs hun benen, het kleine babylijfje is nog helemaal gerimpeld, maar iedere vrouw kijkt trots de camera in aan. Deze parallel maakt Maria en de geboorte van Jezus menselijker, en het wonder van de geboorte echter. Wonderen zijn dus, gelukkig, de wereld niet uit. Ze gebeuren nog elke dag
Zelf bezoeken?
In 2016 maakte hij zijn laatste ritje, maar sinds 1883 vertrok er vanuit Maastricht een speciale ‘Lourdestrein’. Met slaapcabines en een priester die gebeden omroept via de intercom, vervoerde de trein meer dan 100 jaar zieke mensen naar de bedevaartsplek. In de indrukwekkende 2Doc “Enkeltje Hemel” vertellen pelgrims, hun familieleden, en verpleegkundigen wat de reis zo speciaal maakt: de trein is dan wel langzaam en ongemakkelijk, maar iedereen vindt steun bij elkaar.