Ananda Hegeman 03 september 2020

GO NO GO #266: Verborgen tori’s over Surinamers in Nederland

Gaan of niet gaan: dat bepaal je zelf. Wij geven je – met een kritische blik – tips voor tentoonstellingen. Deze keer waren we in The Black Archives in Amsterdam voor de expositie ‘Vereniging Ons Suriname: 100 jaar emancipatie en strijd’. 

De afgelopen maanden gingen wereldwijd honderdduizenden mensen de straat op om te demonstreren tegen racisme en discriminatie. Het nieuws en social media werden gedomineerd door beelden van het verzet. Foto’s en video’s die net zoals de historische beelden van de Amerikaanse Civil Rights Movement van de jaren 60 voor altijd in ons geheugen gegrift zullen staan. Maar wist je dat er in de jaren 70 bijvoorbeeld ook al een grote beweging tegen racisme en discriminatie in Nederland was? Of dat er al sinds 1919 een organisatie bestaat die strijd voor emancipatie? Die organisatie, Vereniging Ons Suriname genaamd, maakt nu door middel van een expositie in The Black Archives zichtbaar hoe de huidige anti-racisme beweging is verbonden met een lange traditie van strijd en emancipatie in Nederland. 

'Keti Koti', 1963, via The Black Archives

Als je langs het steegje loopt die naar de voordeur van The Black Archives leidt, is het niet te missen. Je wordt verwelkomd door prachtige, kleurrijke muurschilderingen met de beeltenis van onder meer de Surinaamse anti-koloniale schrijver Anton de Kom (1898-1945), gemaakt door Dewy Elsinga en Hedy Tjin. Daarna volg je de pijltjes twee trappen omhoog et voilà. De expositie toont aan de hand van archiefstukken, videobeelden, fotomateriaal en kunstwerken verborgen verhalen over een lange geschiedenis van emancipatie en strijd van Surinamers en Antillianen in Nederland. Zo is er het verhaal van de Surinaamse oogarts Leo Lashley (1903-1980). Toen de Tweede Wereldoorlog uitbrak, was Lashley voorzitter van de Rotterdamse artsenvereniging. Vanuit die functie protesteerde hij in 1942 tegen de oprichting van de nazistische Artsenkamer en hielp hij mensen aan onderduikadressen. Toen een ondergedoken vrouw zwanger raakte, las hij zich maandenlang in over verloskunde zodat hij de vrouw kon assisteren bij haar geheime bevalling. Nadat Lashley enkele keren gearresteerd werd, dook hij onder tot de oorlog voorbij was. Na de oorlog bleef Lashley actief in het Surinaamse verenigingsleven in Rotterdam, later verliet de verzetsheld Nederland echter vanwege racisme en discriminatie. Lashleys verhaal is een van de meer dan twintig tori’s die in deze expositie aan bod komen.

Zaalopname '‘Vereniging Ons Suriname: 100 jaar emancipatie en strijd’, via The Black Archives

Als je langs het steegje loopt die naar de voordeur van The Black Archives leidt, is het niet te missen. Je wordt verwelkomd door prachtige, kleurrijke muurschilderingen met de beeltenis van onder meer de Surinaamse anti-koloniale schrijver Anton de Kom (1898-1945), gemaakt door Dewy Elsinga en Hedy Tjin. Daarna volg je de pijltjes twee trappen omhoog et voilà. De expositie toont aan de hand van archiefstukken, videobeelden, fotomateriaal en kunstwerken verborgen verhalen over een lange geschiedenis van emancipatie en strijd van Surinamers en Antillianen in Nederland. Zo is er het verhaal van de Surinaamse oogarts Leo Lashley (1903-1980). Toen de Tweede Wereldoorlog uitbrak, was Lashley voorzitter van de Rotterdamse artsenvereniging. Vanuit die functie protesteerde hij in 1942 tegen de oprichting van de nazistische Artsenkamer en hielp hij mensen aan onderduikadressen. Toen een ondergedoken vrouw zwanger raakte, las hij zich maandenlang in over verloskunde zodat hij de vrouw kon assisteren bij haar geheime bevalling. Nadat Lashley enkele keren gearresteerd werd, dook hij onder tot de oorlog voorbij was. Na de oorlog bleef Lashley actief in het Surinaamse verenigingsleven in Rotterdam, later verliet de verzetsheld Nederland echter vanwege racisme en discriminatie. Lashleys verhaal is een van de meer dan twintig tori’s die in deze expositie aan bod komen.

filmstill, Shertise Solano

Een hoogtepunt van de tentoonstelling is de video-installatie Aka Vuurmond van Shertise Solano (1982). Solano is theatermaker, actrice en kunstenaar en heeft Curaçaose roots. Ze werkt uitsluitend met de kleuren zwart, wit en rood. Kleuren die in de Santeria-religie erg belangrijk zijn. Het werk is indringend en educatief. In een kleine ruimte moet je naar het plafond kijken waar afwisselend ogen, lippen en rook worden getoond, begeleid door tambú (een protestlied). Het lied bezingt het drama van Trinta di mei, de volksopstand op Curaçao op 30 mei 1969 waarbij twee doden en tientallen gewonden vielen. De gebeurtenis was een belangrijk keerpunt in de politieke, culturele en socio-economische verhoudingen op het Antilliaanse eiland. Het opstandige gevoel dat het beeld en de tambú me gaven, lieten me de hele dag niet meer los.

Patricia Kaersenhout
Patricia Kaersenhout
Patricia Kaersenhout
Patricia Kaersenhout

Een ander hoogtepunt is de serie doeken van kunstenaar en activist Patricia Kaersenhout. De doeken zijn namelijk net zo leerzaam als visually pleasing. De serie is het derde deel van een studie naar zwarte vrouwelijke activisten, wetenschappers en schrijvers die vergeten of uitgewist zijn, maar een belangrijke rol hebben gespeeld in de emancipatiebewegingen. De vrouwen zijn per twee afgebeeld, maar komen niet uit dezelfde generatie. Hiermee wil Kaersenhout laten zien dat elke generatie activisten op de schouders staat van hun voorgangers. Het is ook niet toevallig dat alle afbeeldingen gaan over het produceren van voedsel. Zo staan de co-founder van Black Queer & Trans Resistance Naomi Pieter en LHBTIQ+ activist en feminist Twie Tjoa in een veld. Pieters staat trots met een zeis en Tjoe plukt een vrucht. Ten tijde van de slavernij waren het namelijk vooral zwarte vrouwen die een belangrijke rol speelden in het produceren van voedsel. Net zoals het nu vooral zwarte vrouwen zijn die een belangrijke rol spelen in het debat over intersectionaliteit, racisme en discriminatie. Food for thought dus. 

Zelf bezoeken?

Hoe lang doe je er over?
45 minuten
Expert level
Beginners | Gevorderden | Crazy pro
Meer weten

Wil je vanuit huis meer leren over het heden en verleden van de anti-racisme strijd in Nederland? Abonneer je dan voor op het YouTube-kanaal van The Black Archives! Naast alle video’s die je ook in de expositie ziet, kun je hier bijvoorbeeld ook alle speeches van de Black Lives Matter-demonstraties in Nederland terugvinden.

De expositie Surinamers in Nederland: 100 jaar emancipatie en strijd is nog t/m 5 december in The Black Archives te zien.

Meer informatie