Hanna de Vos 06 oktober 2020

GO | NO GO #272: Thank you, NXT

Gaan of niet gaan: dat bepaal je zelf. Wij geven je – met een kritische blik – tips voor tentoonstellingen. Deze keer gingen we naar NXT Museum in Amsterdam voor de tentoonstelling ‘Shifting Proximities’.

De meeste museumbezoekjes lijken in grote lijnen wel een beetje op elkaar. Je komt binnen en scant je ticket, hangt je jas op, loopt de zaal in. Een paar uur lang vergaap je je aan de knapste penseelstreken, sierlijkste lijsten en intrigerendste installaties. Je leest nog wat achtergrondinformatie over kunstenaars en kunststromingen op de tentoonstellingsbordjes en exit through the giftshop. Maar niets van dit alles vind je in het gloednieuwe NXT Museum in Amsterdam. Dit museum is namelijk volledig gewijd aan mediakunst. Ho – I know what you’re thinking. Nee, dit is geen Instagrammuseum, waar de werken erop gericht zijn jouw Instagramfeed zo mooi mogelijk aan te vullen. Een museum voor mediakunst houdt zich bezig met kunstwerken die gemaakt zijn van de nieuwste technieken op het gebied van technologie. Denk bijvoorbeeld aan een enorme lichtshow met de QR-code als inspiratiebron of projecties van 3D-gescande planten en fossielen. Niks rustig kijken naar een stel kleurvlakken op een doek dus; hier is het data, licht en artificial intelligence wat de klok slaat.

NXT gebouw, foto: Lisette Appeldorn
Lucy McRae and Niels Wouters, 'Biometric Mirror', foto: Eugene Hyland
NXT gebouw, foto: Lisette Appeldorn
Lucy McRae and Niels Wouters, 'Biometric Mirror', foto: Eugene Hyland

In de allereerste tentoonstelling Shifting Proximities draait het allemaal om wat sociale en technologische veranderingen bij ons mensen teweegbrengen. Hoe kom je hier beter achter, dan door je bezoekers letterlijk onderdeel te maken van de werken? Dat is precies wat er in deze tentoonstelling gebeurt. In acht grote zalen kom je acht kunstwerken tegen waar je vaker wel dan niet actief onderdeel van uitmaakt. Zo kun je plaatsnemen voor de Biometric mirror van Lucy McRae en Dr Niels Wouters om je eens lekker te laten psychoanalyseren, of maak je samen met andere bezoekers een lijnenspel op de vloer met Connected van Roelof Knol, een werk dat elke beweging die je maakt volgt. De werken in de tentoonstelling zijn ontzettend verschillend, maar hebben één ding gemeen; zonder ons als bezoekers zijn ze niet compleet.

Heleen Blanken met NAIVI en Stijn van Beek, 'Habitat', foto: Peter Tijhuis

In de zeroes, toen Google Earth net nieuw was, was het all the rage om je eigen huis op te zoeken op de satellietbeelden. Zo’n huis zag er van boven altijd een beetje vreemd en vervormd uit, alsof het was platgedrukt. Heuvels en bergen kregen daarentegen juist weer rare, ronde vormen van het programma, en water leek soms meer op gras en modder dan op een blauwe, golvende zee. Heleen Blankens Habitat doet een beetje denken aan de Google Earth-excursies van weleer. Blanken maakte 3D-scans van fossielen, stenen, koraalsoorten en andere organische objecten uit de collectie van het Naturalis Biodiversity Center, die hier te zien zijn op een groot scherm. Het is alsof je naar een natuurfilm kijkt, maar alles nét niet kan herkennen. Wat het ene moment nog de wind lijkt die door een naaldbomenbos wuift, vormt zich het volgende moment om tot een diepe onderwatergrot. Kijken we nou naar een steen waarop enorm is ingezoomd, of bekijken we een drassig landschap ver van bovenaf? Het werk bevraagt je zintuigen en je kennis over de natuur, maar ook over technologie. Die combinatie van technologie en natuur is een van de sterkere onderdelen van de tentoonstelling. Econtinuum van Thijs Biersteker is een – letterlijk – schitterend werk over de manier waarop planten met elkaar communiceren. Het werk is een wirwar van lichtgevende takken, twee bomen die stralen in het donker. Wanneer je wat dichterbij stapt, zie je dat er door de takken heen kleine lampjes reizen. Dit is een moderne verbeelding van twee organismen die met elkaar communiceren. In de natuur waarschuwen bomen elkaar voor gevaar en delen ze voedingsstoffen. In deze zaal reageren ze op onze bewegingen, opgepikt door sensoren, en laten die informatie van boom naar boom gaan. Die rondvliegende lampjes doen tegelijkertijd denken aan datagegevens die door de elektriciteitsdraden van een computer vliegen. De lijn tussen natuur en technologie vervaagt; wie had ooit gedacht dat planten en computers zoveel gemeen hebben?

Marshmallow Laser Feast, 'Distortions in Spacetime', 2018, foto: Barnaby Steel

Het mooie aan kunst is dat het je soms even de realiteit kan doen vergeten. In Shifting Proximities lukt dat in ieder geval heel aardig. Het kunstwerk Topologies #1 van United Visual Artists bevindt zich in een donkere, langwerpige, hoge zaal. In de ruimte hangt een vlaag van kunstmatige rook – flashbacks naar de kinderdisco, anyone? – en zie je gekleurde lichtstralen door de smog bewegen. De lijnen lijken hierdoor bijna solide; wanneer een plafond van licht op je neerdaalt, houd je tegen beter weten in even gespannen je adem in, om vervolgens met je ogen te knipperen en te zien hoe je boven een wolkendek uit lijkt te stijgen. Zo waan je je het ene moment onder water, het volgende moment in een lage bunker en lijk je dan weer te zweven door de ruimte. Een eindje verderop steken twee bezoekers hun handen omhoog, dwars door de lichtstraal heen, en kijken hoe hun schaduw de illusie doorbreekt. Je beseft je ineens dat je nog geen seconde van je plaats bent geweken. Ook in Distortions in Spacetime van Marshmellow Laser Feast maak je hele reizen zonder ook maar een stap te hoeven verzetten. Dit werk neemt je namelijk mee naar het hart van een zwart gat. Star Wars, eat your heart out! Denk de Infinity Mirror Room van Yayoi Kusuma – in space. De spiegelwanden om je heen reflecteren een eindeloos sterrenstelsel, waarin van alles rondvliegt in een soort intergalactische wervelwind. De sterren wuiven eerst nog mee met de bewegingen van je lichaam, maar dan lijkt alles om je heen te imploderen. Tot er niets anders meer overblijft dan een zwart gat; het hart van de storm. Niet veel later loop je het museum uit en sta je ineens weer op een druilerig, grijs industrieterrein in Amsterdam-Noord. Net als wanneer je overdag naar de bioscoop bent geweest, verbaas je je er even over dat het buiten nog licht is. Welk jaar is het? Zijn we nog wel op aarde? Ja hoor – na een reis door decennia, sterrenstelsels en dimensies, land je gewoon weer veilig op good old Planet Earth.

Zelf bezoeken?

Hoe lang doe je er over?
90 minuten
Expert level
Beginners | Gevorderden | Crazy pro
Meer weten

Nog meer mediakunst? In 2018 lanceerden een aantal Nederlandse musea de online catalogus mediakunst.net. Hierin kan je eindeloos digitaal dwalen langs werken uit de collecties van bijvoorbeeld het Van Abbemuseum, het Frans Hals Museum en het Stedelijk Museum Amsterdam – en dat allemaal vanuit je eigen woonkamer. 

De tentoonstelling ‘Shifting Proximities’ is nog tot en met 28 februari 2021 te zien in NXT Museum.

Meer informatie