Amsterdam in de jaren negentig: the gay capital of Europe. In nachtclubs als de RoXY en iT werden legendarische en uitbundige feesten gegeven, waar iedereen zichzelf kon zijn, ongeacht gender of geaardheid. De Amerikaanse fotograaf Remsen Wolff werkte tussen 1990 en 1992 enkele maanden per jaar in Amsterdam aan zijn project Special girls – a celebration; een viering van de transgendergemeenschap in Amsterdam en New York. Voor Wolffs lens verschenen bekende gezichten uit het Amsterdamse nachtleven, zoals drag queen Hellun Zelluf of ‘koningin van de RoXY’ Jet Brandsteder, maar ook niet-beroemde mensen die met hun genderidentiteit experimenteerden of worstelden. Uiteindelijk maakte Wolff meer dan 100.000 foto’s; 50 daarvan krijgen we nu te zien in de tentoonstelling Amsterdamse meiden.
GO | NO GO #278: Amsterdamse meiden
Gaan of niet gaan: dat bepaal je zelf. Wij geven je – met een kritische blik – tips voor tentoonstellingen. Deze keer bezochten we Foam in Amsterdam voor de tentoonstelling ‘Amsterdamse meiden’.
Geaardheid, gender, geslacht – misschien duizelt het je nu van de g-woorden. We leggen het graag even kort uit. Over het algemeen wordt er onderscheid gemaakt tussen ‘geslacht’ en ‘gender’. Geslacht, of sekse, staat voor de geslachtsorganen waarmee we geboren zijn, waarbij we drie geslachten kennen: man, vrouw en intersekse. Gender is alles wat we daar als maatschappij bij bedacht hebben; wat is ‘mannelijk’ of ‘vrouwelijk’ of ‘non-binair’. Geaardheid draait er vervolgens weer om tot wie je je seksueel en romantisch aangetrokken voelt. Je genderidentiteit – het gender waarmee je je identificeert – hoeft niet hetzelfde gender te zijn dat je is toegewezen bij je geboorte. Noch hoeven je genderidentiteit en je genderexpressie – de manier waarop je die identiteit tot uiting brengt – je hele leven hetzelfde te blijven. Neem Remsen Wolff bijvoorbeeld; hoewel hij door vrienden en kennissen werd aangesproken met ‘hij/hem’-voornaamwoorden – het genderneutrale hen of hun was in de jaren negentig nog niet gangbaar – liet hij zich de laatste maanden van zijn leven Vivienne ‘Viv’ Blum noemen. Wolff en zijn modellen tonen ons dat je je noch als man, noch als vrouw hoeft te presenteren als je dat niet wilt. Met zijn foto’s laat Wolff zien hoe fluïde gender in werkelijkheid is.
Eén van mijn favoriete dingen om te doen op een rustig momentje is mensen kijken. Ken je dat? Lekker ongegeneerd staren en achtergrondverhalen bedenken bij iedereen die voorbij komt. Op een terrasje, als je zit te wachten op de bus of als je even naar de supermarkt wandelt. Die serveerster daar, die spaart bijvoorbeeld voor een vliegticket naar Australië, waar haar true love op haar wacht. Die man in die rode broek die net luidkeels een dure wijn bij haar bestelt, heeft al drie jaar een affaire met de beste vriendin van zijn vrouw. Die persoon die met een scooter voor het stoplicht staat te wachten heeft vanochtend zijn of haar droombaan aangeboden gekregen en is nu op weg naar vrienden om het te vieren. Dezelfde neiging krijg je bij Amsterdamse meiden: je wil meer weten over de mensen op deze foto’s. Op één van de portretten zien we drie personen, Brenda Bendover, Lucille Balls en Patty, samengepropt op een bankje. Ze zijn gekleed in velours, kant en veren. De foto is gemaakt midden in een lachbui; een van hen valt bijna van het bankje af en hangt op de kop op de voorgrond; ogen gesloten en mond wijd open in een schaterlach. In een stille museumzaal moet je de neiging onderdrukken om met ze mee te giechelen. Je wil weten wat er aan de foto vooraf is gegaan; welke grap er is gemaakt om de drie in lachen te doen uitbarsten, waar ze zijn en wat ze hierna gingen doen. Je stelt je voor dat dit het moment was waarop een inside joke werd geboren die jaren later nog steeds werd aangehaald. Heel deze tentoonstelling is heerlijk mensen kijken; het is alsof de fotograaf de deur steeds net op een kiertje heeft gezet. Achter elke foto schuilt een verhaal dat smaakt naar meer.
Wolff regisseerde zijn modellen nooit; zij bepaalden zelf hoe ze afgebeeld wilden worden. De kleding is hun eigen kleding, de houding hun eigen houding. De fotograaf legt alles simpelweg vast. Zo krijgen we ingetogen portretten, zoals dat van Emme (Amsterdam, 14 november 1990), die gekleed in een zwarte trui voor een witte achtergrond rustig de camera in staart. Francine a.k.a. Jet Brandsteder (Amsterdam, 28 mei 1992) is breeduit lachend geportretteerd in een glitterjurk, haar spierwitte pruik in haar rechterhand. Het portret van Peter (Amsterdam, 6 januari 1991) is juist weer heel kwetsbaar. Het model heeft de armen om zichzelf heen geslagen en kijkt naar beneden, weg van de camera. Even later komen we hetzelfde model weer tegen, liggend, gehuld in een zwartwit gestreept gewaad, het hoofd naar achter geworpen. Joris (Amsterdam, 24 april 1991) combineert een jurk en lang haar met beenhaar en een unibrow – een combinatie van dingen die onze maatschappij als typisch ‘mannelijk’ of ‘vrouwelijk’ bestempelt. Maar deze genderhokjes gaan hier niet op. Er zijn shots van handboeien en hoge hakken, van zwaar opgemaakte mensen en borsthaar, van netpanty’s, leer, kant en juwelen. Remsen Wolff en zijn modellen zijn niet in een hokje te stoppen. Wij allemaal niet, trouwens. Gender is helemaal geen vaststaand gegeven; het is iets waar we allemaal onze eigen invulling aan geven.
Zelf bezoeken?
Wolff werkte niet alleen in Amsterdam, maar ook in New York, waar hij geboren is. Vorig jaar zijn voor het eerst zijn Amerikaanse foto’s gebundeld in het boek All American Girls.