Je zult me negen van de tien keer aantreffen in een zwarte outfit: het liefst van top tot teen, en als het even kan ook met rode lippenstift. Het is chique, tijdloos en basically de ongeschreven dresscode van een ‘kunstmeisje’. En niet geheel onbelangrijk: Coco Chanel (1883-1973) made me do it. Mede dankzij haar beroemde little black dress uit 1926 maakte ze van de kleur zwart een modieuze en begerenswaardige tint, een waar je vooral ook in moest dansen en feesten. Deze gedachte kreeg in de jaren zestig een flinke impuls door de film Breakfast at Tiffany’s (1961), waarin Audrey Hepburn schittert in een zwarte jurk ontworpen door Hubert de Givenchy (1927-2018). Het is tot op de dag van vandaag nog één van de bekendste kledingstukken uit de twintigste eeuwse popcultuur en het ultieme symbool van glamour. En over glamour gesproken: zei iemand Lady Diana? Met haar ‘revenge dress’ uit 1994 zorgde ze ervoor dat elke vrouw diezelfde dag nog een zwarte jurk in huis haalde. Tegenwoordig weten we niet beter: met zwarte kleding zit je eigenlijk altijd goed.
GO | NO GO #281: Kleurcodes kraken, but make it fashion
Gaan of niet gaan: dat bepaal je zelf. Wij geven je – met een kritische blik – tips voor tentoonstellingen. Deze keer waren we in Kunstmuseum Den Haag voor de tentoonstelling ‘Mode in Kleur’.
Maar zwart is niet altijd een modieuze kleur geweest. Sterker nog, in de Middeleeuwen stond deze kleur zelfs voor de duisternis en zonde. Ook stond de kleur, onder andere in Europa, eeuwenlang voor rouw, tot zeker het einde van de negentiende eeuw. Toch was zwart óók een kleur waarin vrouwen trouwden en dé kleur voor je nette pak. Om grip te krijgen op alle betekenissen van kleur, moet je nu in Kunstmuseum Den Haag zijn, waar een mooie tentoonstelling is gewijd aan de symboliek van kleur in mode door de jaren heen – van zwart tot knalroze, hemelsblauw en gifgroen. De highly anticipated Dior-tentoonstelling kon dit najaar wegens covid-19 niet doorgaan, dus besloot het museum in zeer korte tijd een tentoonstelling te realiseren die voor een groot deel bestaat uit de eigen collectie. En wat voor één: Mode in Kleur kraakt de codes over kleur van hier en nu, maar ook van toen en ver van hier.
De tentoonstelling bevat weinig zaalteksten en filmmateriaal, en dient in kleine groepjes betreden te worden. Dit is niet alleen heel coronaproof (nice!), maar maakt ook dat je kleur daadwerkelijk beleeft. Je gaat als bezoeker geen traditionele regenboog langs, maar wordt juist flink uitgedaagd. Bestaande percepties over kleur worden uitgewist (lees: roze is géén “meisjeskleur”) en op sommige momenten moet je als bezoeker toch echt even twee keer met je ogen knipperen. Zo is het aan het begin van de tentoonstelling de bedoeling dat je je voor 2,5 minuut begeeft in een lege, neongroen verlichte zaal. Wanneer je de volgende ruimte betreedt, lijkt het net alsof je alleen maar sterretjes kunt zien. Huh, wat? Geen zorgen, zodra je ogen weer gewend zijn aan het “normale” licht, verschijnen er prachtige outfits in verschillende natuurtinten. Denk hierbij aan een stoer denim pak in indigo blauw, een zwarte bruidsjapon uit 1889 of een fifties cocktailjurk van beige tricot. Vanuit de natuurlijke kleuren gaan we weer over op felle tinten, en natuurlijk zijn dit niet zo maar wat kanariegele outfits aan een hanger tegen de muur. Groene outfits zijn bijvoorbeeld geëtaleerd op een vloer van waterlelies en de mooiste rode ensembles schitteren op luxe tapijt in dezelfde kleur. En de kleurbeleving houdt hier nog niet op: in het merendeel van de zalen is er gebruik gemaakt van kleurvlakken achter of naast de mannequins. Deze zijn geïnspireerd op de kleurexperimenten van de Duits-Amerikaanse kunstschilder Josef Albers (1888-1976) en zorgen ervoor dat de kledingstukken nóg beter uitkomen. Net als in het gedeelte waarin artificiële kleuren worden behandeld; arsenicumgroene japonnen worden afgezet tegen een turquoise kleurvlak en een auberginekleurig pak van Claes Iversen springt er juist uit door een kobaltblauwe achtergrond. Een feest voor het oog? Absoluut.
Mode in Kleur vertelt ons talloze verhalen over diverse culturen in verschillende tijdsperiodes. Om maar een voorproefje te geven: wist je dat de Germanen en Kelten blauw gebruikten om hun vijanden mee af te schrikken, waardoor de Romeinen de kleur lang als barbaars beschouwden? Tegenwoordig is blauw in West-Europa echter al eeuwenlang een publieksfavoriet. En in India en China dragen bruiden juist rood in plaats van wit, omdat dit symbool staat voor geluk en leven. Dit terwijl de kleur in het West-Europa en Noord-Amerika gevaar of zelfs agressie kan aanduiden. Kortom, noem een kleur en Kunstmuseum Den Haag zal je voorzien van een wereldse tijdlijn boordevol leuke weetjes. En aan actualiteit ook geen gebrek: er zijn namelijk ook veel hedendaagse ontwerpen verweven die een hoopvolle blik op de toekomst bieden. Een goed voorbeeld hiervan is het United States of HOPE-project uit 2018 van Bas Kosters. De ontwerper heeft namelijk veel gebruik gemaakt van de combinatie zonnig geel en hemelsblauw, een duo dat sinds de twintigste eeuw wordt opgevat als een teken van hoop. En dan te bedenken dat geel voor die tijd ook wel bekend stond als de bad boy van de regenboog (iets met gif, racisme en prostituees). Ook de roze zaal speelt in op de huidige tijd. En dan heb ik het niet over subtiel poederroze. Nee, ‘In difficult times, fashion is always outrageous’, zei Elsa Schiaparelli (1890-1973) ooit. In de jaren dertig maakte de modeontwerper de kleur ‘shocking pink’ beroemd, waardoor het ook meteen haar signature colour werd. Ondanks een overvloed aan deze knalkleur voelt de zaal heel geruststellend, iets wat we in deze inktzwarte tijden allemaal wel kunnen gebruiken. De muur gaat op dromerige wijze van paars over tot roze en er zijn veel zachte stoffen zoals fluweel te zien. Maar ook gigantische fluffy rokken en flamingo’s (ja, echt) passeren de revue. Wanneer de kleurrijke rollercoaster ten einde komt, ben ik aangenaam verrast door de vele boodschappen die je kunt uitdragen per kleur. En ik moet toegeven: de twijfel slaat toe. Misschien moet ik toch maar wat meer kleur toevoegen aan mijn garderobe.
Zelf bezoeken?
Ik ben na de tentoonstelling meteen in het boek The Secret Lives of Colour gedoken. De auteur, Kassia St. Klair, behandelt op een verfrissende manier de kleursymboliek aan de hand van mode, maar óók geschiedenis, politiek en kunst. Ideaal voor als je toe bent aan nog meer verdieping in de wondere wereld van kleur.