De Kunstmeisjes 17 januari 2017

GO | NO GO #33: Black Box

Gaan of niet gaan: dat bepaal je zelf. Wij geven je – met een kritische blik – tips voor tentoonstellingen in Amsterdam. Deze keer: de expositie ‘Black Box’ van Hiroshi Sugimoto in Foam.

Fidel Castro, Lenin, Hendrik VIII, allemaal geportretteerd door de fotograaf Hiroshi Sugimoto (1948, Japan). Maar dat kan toch helemaal niet, hoor ik je denken. Natuurlijk niet. Hendrik VIII leefde in de zestiende eeuw en Lenin was allang dood toen de fotograaf deze serie maakte rond de eeuwwisseling. De foto’s zijn echter zo overtuigend, dat je twee keer moet kijken voordat je erachter komt dat het niet de politiek leiders zelf zijn die terugkijken. Het zijn wassen beelden die Sugimoto heeft verzameld uit wassenbeeldenmusea die hij vervolgens – helemaal zoals het hoort volgens het genre van portretfotografie – met zijn camera heeft vastgelegd. Sugimoto bewijst hiermee dat je door middel van fotografie niet alleen een enkel moment kunt vastleggen, maar deze ook kunt herscheppen.

Hiroshi Sugimoto wordt beschouwd als een van de belangrijkste fotografen van zijn tijd; in zijn uiteenlopende series onderzoekt de Japanse fotograaf wat je allemaal kunt doen met een camera en geeft hij zijn eigen twist aan klassieke genres binnen de kunst als het stilleven, het portret, natuurfotografie en abstracte werken. De tentoonstelling Black Box bestaat uit een selectie van 34 werken uit zijn meest bekende fotoseries, die meer dan 40 jaar van Sugimoto’s carrière laten zien. De titel van de tentoonstelling is afgeleid van een uitspraak van Sugimoto, die zijn werkwijze en visie heel mooi weet te vatten: “The technique is very important to me. Knowing what my photography can do, my concept is adjusted to the limit of my technique. I see what the camera can see. I feel like I become a camera. My mind is a black box.”

Installatiefoto: Hiroshi Sugimoto ‘Black Box’ in Foam 2016 © Christian van der Kooy 2, via Foam.

Sugimoto is het levende voorbeeld dat een fotograaf absoluut ook een ambachtsman is, in de meest positieve zin van het woord. Sugimoto’s foto’s van de wassen beelden van politiek leiders en van dieren in diorama’s lijken net klassieke schilderijen, maar dan uitgevoerd met een hedendaags medium. Maar het blijft niet bij ambacht en een grondige kennis van de kunstgeschiedenis, ook conceptueel zijn zijn werken interessant: zo liet hij voor zijn foto’s van oude filmhuizen de sluiter van zijn camera openstaan voor de duur van een speelfilm, waarmee hij ons laat zien hoe een film van anderhalf uur er uitziet in één beeld. Het antwoord: alleen maar licht. Eigenlijk nog veel meer dan dat alleen; doordat één foto in principe een hele film bevat, weet de fotograaf het idee van tijd vast te leggen. Sugimoto’s oeuvre is een totaalkunstwerk: ambachtelijk, intellectueel, conceptueel en esthetisch gezien fascinerend.

De inrichting van de tentoonstellingszalen sluit goed aan op Sugimoto’s zwart-wit foto’s. De wanden zijn donker, de lichten zijn gedimd. Je moet je ogen even laten wennen, zodra je de zalen binnenloopt en ziet dankzij de spotjes vervolgens alleen de foto’s. Ze lijken op te lichten in de ruimtes, waardoor ze een soort magische aantrekkingskracht hebben. Let goed op zodra je de zalen op de eerste verdieping uitloopt: de tentoonstelling gaat beneden nog verder!

Black Box heeft ondanks de briljante concepten en perfect uitgevoerde foto’s als geheel ook iets kils. Niet zo kil dat je ziel na een bezoek even donker is als de museumzalen, maar Sugimoto’s neiging naar zuivere perfectie in zijn ambacht oogt soms een beetje stijf.

Er is een mooie (Engelstalige) catalogus bij deze tentoonstelling verschenen. Wij zijn er vreselijk hebberig van geworden. Kleine kanttekening is dat de catalogus zeker niet gratis is; wil je thuis blijven genieten van de intrigerende beelden van Sugimoto, zul je toch echt €49,95 moeten neertellen.

Zelf bezoeken?

Hoe lang doe je er over?
30-60 minuten. Loop rustig door de zalen om de sfeer in je op te nemen, en sta wat langer stil om alle details van Sugimoto’s ambachtelijke werken goed te bekijken.
Expert level
Beginners | Gevorderden | Crazy pro
Meer weten

Gelukkig voor ons vinden heel veel mensen Sugimoto razend interessant en is hem door de jaren heen meer dan eens het hemd van het lijf gevraagd. In dit korte filmpje van 3 minuten vertelt Sugimoto hoe hij een kunstenaar is geworden. In dit filmpje van de New York Times praat Sugimoto over zijn fotografische praktijk en spiritualiteit.

De tentoonstelling ‘Hiroshi Sugimoto – Black Box’ is nog t/m 8 maart 2017 te zien in Foam.

Meer informatie