GO | NO GO #339: Pompeï: leven in schoonheid

Sterven in schoonheid draait niet enkel om het einde van Pompeï en Herculaneum. De steden zijn namelijk veel meer dan dat; voordat ze voor altijd frozen in time raakten, waren de steden belangrijke centra in het Romeinse rijk op het gebied van bijvoorbeeld handel, theater en kunst. Maar de tentoonstelling begint wel bij het einde, om meteen maar even lekker in de stemming te komen. Je krijgt namelijk eerst een video te zien waarin van uur tot uur de uitbarsting van de Vesuvius te volgen is. Voor die projectie ligt een gipsen afgietsel van een lichaam uit Pompeï ー er worden gelukkig geen echte versteende mensen uit hun laatste rustplaats in Pompeï weggehaald. Het mag dan slechts een afgietsel zijn, dit maakt de impact ervan niet minder groot. Met de benen opgetrokken en de armen onder het lichaam geplaatst ligt de persoon ー is het een vrouw? Een man? Een kind? Wat vooral opvalt is hoe klein het lichaam is ー op de grond. Je kunt zien hoe hij of zij zich schrap heeft gezet voor de aankomende stortvloed van lava en as. In Sterven in schoonheid draait het om publieke schoonheid; dat was in de Romeinse tijd namelijk een statussymbool en een gedeelde waarde. Schoonheid zag men toen anders dan wij tegenwoordig. Waar schoonheid bij ons vooral een kwestie van persoonlijke smaak is, konden in de Romeinse tijd ook wetten ‘mooi’ zijn en kon je gevoel voor stijl behoorlijk wat zeggen over je gevoel voor rechtvaardigheid. Maar eigenlijk laat deze tentoonstelling al vanaf het begin af aan ook een heel persoonlijke kant van de Romeinen zien. Van Romeinse graffiti in de trant van ‘wie dit leest is gek’ (‘jij jeloerse die dit bericht vernietigt mag de ziekte krijgen’) tot gouden sieraden, aardewerken servies en zelfs parfum en zeep; het blijkt vooral dat die Romeinen ook gewoon maar mensen waren. Wanneer je op weg naar buiten weer langs het gipsen lichaam loopt, vraag je je af; heeft zij ook zulke mooie gouden oorbellen gedragen als hier in de vitrine stonden? Of heeft hij soms zijn dierbaarste objecten bewaard in die versierde kluis die ik net zag?

Een van de topstukken van de tentoonstelling is het portret van een bakkersechtpaar. Zijn naam is Terentius Neo, haar naam kennen we niet – surprise, surprise, want vaak gaan vrouwen anoniem de geschiedenis in waar hun mannen met naam en toenaam worden herinnerd. Wel is ze als gelijke naast haar man afgebeeld. Terentius en zijn vrouw hebben zich laten vastleggen met schrijfgerei in hun handen, om te laten zien dat ze echt niet onderdeden voor de Romeinse elite, hoewel zijn beroep slechts bakker was. Laat die elite nou juist degenen zijn die een typisch Romeinse hobby bedachten, die in de tentoonstelling wordt uitgelicht. Ken je de term ‘otium’ al? Waarschijnlijk niet, tenzij je een echte Romeinenkenner bent. Otium betekende voor de Romeinen zoveel als ‘beschaafde besteding van je vrije tijd omringd door kunst en natuur’. De Romeinen deden dat in hun villatuinen, waar ze langs beelden van Griekse goden konden wandelen, of thuis, waar schilderingen en mozaïeken met landschappen te bewonderen waren. Het is natuurlijk maar de vraag of iedereen evenveel otium-time in zijn of haar leven had; de gewone Romein leefde niet in een villa en kon niet elke keer dat de frescostijl veranderde de muren opnieuw laten verven. Toch is otium een beetje de Romeinse variant van onze huidige fascinatie voor woorden zoals ‘hygge’ of ‘ikigai’. Eigenlijk is een bezoekje aan deze tentoonstelling dubbel-Romeins, want ook in de rest van het Drents Museum is het otium wat de klok slaat. Waar omring je je immers beter in je vrije tijd door kunst dan in een museum?