Mystiek is een mysterieuze term, want het omhelst een hele hoop. Om het iets concreter te maken zou je kunnen zeggen dat de mystiek een mens laat ontsnappen aan het dagelijkse leven. En dat is precies wat de tentoonstelling ‘Mystiek’ in het Limburgs Museum doet. Alles is erop gericht om de bezoeker uit de realiteit te trekken. Zodra je de tentoonstelling instapt, wandel je andere wereld binnen, met kerkmuziek voor religieuze sferen. Alle kunstwerken hebben tot doel om een gevoel van ritueel, rust of roes te brengen. Er is een grote variatie aan kunstvormen: installaties, sculpturen, schilderijen en foto- en videokunst.
GO | NO GO #344: Hogere sferen
Gaan of niet gaan: dat bepaal je zelf. Wij geven je – met een kritische blik – tips voor tentoonstellingen. Onze redacteur Monique Rodriguez bezocht het Limburgs Museum in Venlo, waar op dit moment de tentoonstelling ‘Mystiek’ te zien is.

Om met deze verschillende kunstvormen toch het overzicht te bewaren binnen de vele uitingsvormen die de mystiek rijk is, bestaat de tentoonstelling uit drie thema’s met elk een eigen zaal: Rituelen, Verstilling en Extase. Zo kunnen rituelen en ceremonies letterlijk de tijd even stil doen staan en ons doen herinneren aan de belangrijke momenten in ons leven. Met verstilling sluiten we ons af voor de buitenwereld, keren naar binnen, naar een eigen wereld. Eerder opgedane indrukken kunnen aldaar worden verwerkt. Extase is weer een hele andere mystieke toestand, waar we juist buiten onszelf raken. Door geestverruimende middelen, muziek of dans kun je de werkelijkheid ontstijgen en in een roes terecht komen. In de tentoonstelling is een groot deel van de kunstwerken afkomstig van hedendaagse Vlaamse en Nederlandse kunstenaars, maar er zijn ook een aantal klassieke collectiestukken te bewonderen.

De provincie Limburg heeft een rijke katholieke traditie. Dat is terug te zien in het schilderij ‘Laatste oordeel’ (1557) van Hubertus Goltzius uit de eigen collectie van het museum. Onderaan het doek wachten mensen in doodsangst op het oordeel van Christus die casual boven ze zweeft. Het schilderij heeft eeuwenlang in het Venlose Raadhuis gehangen, waar het bezoekers moest wijzen op het belang van rechtvaardigheid. In de expositie krijgt het schilderij een andere betekenis. Het wijst de bezoeker er nu op dat godsdienst sterk is verbonden met het geloof in rituelen en het hogere, een onderdeel van de mystiek. Een ander schilderij uit de collectie dat ook verandert qua interpretatie is ‘De Judaskus’ uit 1949 van Aad de Haas. De judaskus is hét symbool van verraad. Al lijkt dit werk, ondanks de titel, niks te maken te hebben met verraad. Het is geschilderd in matte, zachte tinten. Het is alsof de kunstenaar hier een loopje neemt met de religieuze connotatie. De kus doet eerder liefdevol en zacht aan. De figuren doemen als een soort visioen op, en zijn het toonbeeld van mystiek. Tegenover deze schilderijen uit de collectie zijn er veel moderne kunstwerken te bewonderen.

En een van die hedendaagse werken is van de Belgische kunstenaar Hans op de Beeck (1969). Te herkennen aan zijn palet van zwart- en grijstinten. In de zaal die gewijd is aan het thema Verstilling is dan ook geen kleur te bekennen. De installatie ‘My bed a raft, the room the sea, and then I laughed some gloom in me’ (2019), lijkt op een verstilde film scene. Een levensgroot meisje ligt in een bed dat zweeft boven een vlot in een vijvertje. Ze ligt er rustig en sereen bij. Dit alles in monochroom grijs, waardoor het een vervreemdend effect krijgt, het lijkt wel een beeld uit een droom. Even verder stuiten we op nog een werk van Op de Beeck. Dit maal een film: ‘Staging Silence’ (2019). Deze 44 minuten durende zwartwit film boeit van de eerste tot de laatste seconde. Twee handen bouwen scène na scène fantasie interieurs en landschappen op en af. Zo begint de film met een onopgemaakt bed met gekreukte witte lakens die in de scène daarna worden omgevormd tot een waarachtig sneeuwlandschap met ijsbergen. Zo wordt een zandvlakte een bloemenveld en transformeert een luchthaventerminal in een museum voor moderne kunst. In beeld zijn altijd de construerende en demonterende handen die met alledaagse materialen het decor constant veranderen. Door de gelijkmatige overgang van decor naar decor en de handen die in een rustig haast meditatief tempo aan het werk zijn, kom je er met heel zen gevoel uit. Tot je de museum deuren achter je sluit en je weer beland in de alledaagse werkelijkheid, maar wel met een flinke portie mystiek op zak.
Zelf bezoeken?
Het Limburgs Museum biedt een aantal inspirerende lezingen aan van verschillende kunstenaars wiens werk te zien is in de expositie. Zoals de filmregisseur en kunstenaar Ramón Gieling, die op de laatste dag van de tentoonstelling zal vertellen over zijn werk ‘Het geheim van een ongeopend archief.’