Wat doe jij als je net uren spendeerde aan een bepaalde taak, maar toch niet tevreden bent met het resultaat? Kieper je het de prullenmand in en begin je opnieuw? Of probeer je te redden wat te redden valt? De 89-jarige Britse kunstenaar Rose Wylie start weer helemaal vanaf nul, maar ze gooit het ‘mislukte’ werk niet weg. Meer nog: de schilderijen die bij andere kunstenaars wellicht nooit de studio zouden verlaten, reizen met haar de wereld rond. Zo ook tot in het S.M.A.K. in Gent voor haar eerste solotentoonstelling in België. Het museum biedt een inkijk in de werkwijze van de hoogbejaarde kunstenaar: van het proces van tekening tot schilderij én de verbeteringen die ze nadien aanbrengt. Vaak doet ze dit door losse stukken doek op het canvas te nieten, als een soort uit de kluiten gewassen correctieroller. Hier en daar brengt de kunstenaar flarden tekst aan. En de spelfouten? Die laat ze gewoon staan.
GO | NO GO #345: Picky People Notice
Gaan of niet gaan: dat bepaal je zelf. Wij geven je – met een kritische blik – tips voor tentoonstellingen. Deze keer was onze redacteur Sofie Huvaere in S.M.A.K. Gent voor de tentoonstelling ‘Rose Wylie: picky people notice…,’.
Ook in haar eigen leven begon Rose Wylie radicaal opnieuw. Ze had haar man, kunstenaar Roy Oxlade, leren kennen toen ze beiden nog studeerden. Maar zij maakte haar kunststudie niet af na hun huwelijk. Zo’n twintig jaar lang bekommerde ze zich meer om de kinderen en het huishouden dan om penselen en kwasten en steunde ze de carrière van haar echtgenoot. Pas in 1981 studeerde Rose Wylie alsnog af aan de Royal College of Art in Londen. Ze was toen 47. Vanaf dat moment liet ze de penselen niet meer los. Die vastberadenheid uit zich ook in haar werkproces.
Dat Rose Wylie een observatie schildert tot het resultaat precies is zoals zij het zag, blijkt uit het schilderij van een vrouw met een hond. Ze maakte het werk nadat ze op een dag op de heuvel achter haar huis een vrouw zag hardlopen met haar huisdier aan de leiband. Vier keer schilderde ze de hardloopster running up (of down) that hill tot ze haar verwondering over het gekke loopje kon overbrengen op het doek. De vier versies schopten het uiteindelijk tot twee tweeluiken: Pink Girl, Like an Assyrian Dancer and Pink Clouds (2021) en She Runs Down the Hill Like An Assyrian Dancer (2021). Voor de kunstenaar leken de bewegingen van de vrouw namelijk op een Assyrische folkdans, een traditionele dans onder de Suraye of Syrische christenen. De hoog opgetrokken knie en uitgestrekte arm geven haar inderdaad iets sierlijks. Haar donkere, stokachtige figuur tekent scherp af tegen een paar lichtroze wolkjes, zo gekleurd door de avondzon. Op beide tweeluiken krabbelde de kunstenaar in drukletters: ‘Every evening she runs down the hill like an assyrian danser [sic], her dog on a lead behind.’ Bij één van de tweeluiken zijn de laatste letters van het woord ‘behind’ zelfs weggevallen. Rose Wylie schildert al meer dan zeven decennia, toch schemert het proces van beginnen, opnieuw beginnen, hertekenen, gommen, verven, toevoegen en weer weghalen door in alle werken die S.M.A.K. van haar tentoonstelt.
De expositie opent sterk met het drieluik HAND, Drawing as Central (2022), een zelfportret volgens de kunstenaar. Ze schildert echter niet haar gezicht, maar haar rechterhand. En dat opnieuw meerdere keren. Aan de ringvinger blikkert een joekel van een diamant. Bepaalt een huwelijk wie je bent als vrouw? En hoe zit het met je huidskleur? Op twee van de drie delen is de hand namelijk zwart geschilderd, hoewel Rose Wylie een witte vrouw is. Maar het zelfportret gaat bovenal over het belang van de tekenkunst in haar werk. Aan vele van haar schilderijen gaan tekeningen vooraf, zo ook hier. Je ziet als het ware het proces waarmee een schilderij tot stand komt. Van tekening (the drawing) in het midden, tot the oil on paper rechts, tot schilderij (the painting) links zoals het uiteindelijk in een museum komt te hangen. De hand tekent, de hand houdt het papier vast terwijl ze gomt, de hand maakt vlekken op het papier. Getuige daarvan zijn de kleine, donkere vingerafdrukken die je op het rechtergedeelte kan bespeuren. In HAND, Drawing as Central herken je letterlijk en figuurlijk de hand van de kunstenaar.
Negentien leerlingen uit de freinetschool Mandala in Gent doken in de tentoonstelling en maakten de bijhorende audiogids. Hoewel die vooral gericht is op gezinnen met kinderen, heb ik hier ー als kinderloze dertiger ー ook veel van opgestoken. Als echte beelddetectives gingen ze op zoek naar antwoorden in de kunstwerken van Rose Wylie. Ze wijzen er bijvoorbeeld op dat de kunstenaar het schilderij met de handen misschien een zelfportret noemt, omdat je iemand ook kan herkennen aan het handschrift. Dat is namelijk bij iedereen anders: iemand schrijft groot, klein of met sierlijke krulletjes. En die zwarte hand? Dat is gewoon de schaduw die haar hand op het blad papier werpt. Het werk van Rose Wylie wordt door kunstcritici vaak als ‘kinderlijk’ omschreven omwille van de schijnbare eenvoud waarmee ze haar onderwerpen vormgeeft. Zo schildert ze kleurrijke bommenwerpers, zogenoemde ‘doodlebugs’, net zoals een kind een vliegtuig zou tekenen: een plat perspectief en altijd van op de zijkant gezien. Dat het S.M.A.K. een audiogids laat maken door kinderen, is een kwinkslag naar die critici. Dat er meer komt bij kijken dan enkel maar wat kinderlijk droedelen, toont het museum door ook de lange weg van observatie naar eindresultaat tentoon te stellen. En het leuke is: de kinderen beschouwen élk werk als eindresultaat. De frisse blik en de spontane reacties van de jonge kunstkijkers bieden het perfecte tegengewicht voor de picky people, de critici die het allemaal te ver zoeken en altijd alles beter weten.
Zelf bezoeken?
Curator Tanja Boon interviewde Rose Wylie naar aanleiding van de tentoonstelling in het S.M.A.K. in haar atelier in Kent. En dat ligt er precies bij zoals je zou verwachten van een heerlijk oude, kunstzinnige vrouw (en op de met krantenpapier bezaaide vloer spot je -jawel- een dito heerlijke kat).