Op badslippers en met natte benen van het zeewater staan twee jongeren op een uitkijkpunt van een rotsachtig strand. Ze kijken voor zich uit naar de horizon, terwijl het kristalblauwe water energiek voor hun neus golft en tegen de rotsen klotst. Hij rust met zijn rechterarm op haar schouder, terwijl zij hem stevig vasthoudt om zijn middel. Een liefdevolle en innige omhelzing die bezegeld wordt met hier en daar een glimlach. De mensen in het videowerk Kant’i Laman (2024) van Gilleam Trapenberg (1991) staan met hun gezicht gericht naar de zon, waardoor je niet kunt zien wie ze zijn. Wij turen als voyeur van achteren met hen mee. Waar is hun blik op gericht?
GO | NO GO #384: Aan de zee
Gaan of niet gaan: dat bepaal je zelf. Wij geven je – met een kritische blik – tips voor tentoonstellingen. Onze redacteur Roísín Douglas bezocht ‘Playa’, de solotentoonstelling van Gilleam Trapenberg in het Stedelijk Museum Schiedam.
Met het officieel ten einde komen van de zomervakantie, kun je je op de zolderverdieping van het Stedelijk Museum Schiedam nog even vastklampen aan de warmere dagen. De compacte tentoonstelling Playa toont een tiental fotografische werken uit Trapenbergs doorlopende serie Currents, naast het videowerk Kant’i Laman 一 Papiaments voor ‘aan de zee’. De fotoserie is een poëtische documentatie van Trapenbergs persoonlijke ervaringen en belevenissen van en op Curaçao. Hij fotografeert de lokale inwoners en de plekken waar zij wonen, werken en ontspannen, waaronder het rotsenstrand. Het is een gedeelte van het Caribische eiland dat nog in handen van de lokale inwoners is en een plek waar Trapenberg vroeger zelf ook graag kwam. Curaçao was immers tot aan zijn negentiende zijn thuis. Verwacht dus geen idyllische beelden van het eiland als tropisch paradijs met een landschap van parelwitte stranden en palmbomen, zoals je die ziet op kiekjes van reisbureaus. Het zijn deze “exotische” clichébeelden, voortgekomen uit een westers, koloniaal en met name wit perspectief, die de fotograaf ter discussie stelt. Het doel van zijn serie? De echte ziel van Curaçao vastleggen.
Playa visualiseert de ervaring van het leven tussen twee werelden. Bijzonder is het drieluik dat bestaat uit Kant’i Laman #7, Kant’i Laman #8 en Kant’i Laman #9. Op elk van deze foto’s zie je dezelfde vrouw met een kind in haar armen. In een witte jurk, bedrukt met rode bloemen en zwarte stippen kijkt zij voor zich uit richting het Europese continent. Hoe ervaart zij de relatie tussen haarzelf als eilandbewoner en Nederland? Het is een subtiele, maar treffende manier van Trapenberg om de complexe relatie tussen het eiland en het continent aan te stippen. Curaçao werd immers nog tot 1954 bestuurd als kolonie en is pas sinds 2010 erkend als zelfstandig land binnen het Koninkrijk der Nederlanden. De oplettende kijker ziet dat de drie foto’s slechts van elkaar verschillen door de wisselende blik van het kind: de enige persoon met wie je in deze tentoonstelling oogcontact maakt. Hierdoor voel je je op heterdaad betrapt, als een buitenstaander in een ruimte die geclaimd is door de lokale bewoners. Een stukje verderop in de zaal, rechts van het drieluik, hangt de foto Kant’i Laman #10, een verborgen zelfportret van de fotograaf. Met de rug naar ons toegekeerd, staat hij in een rood t-shirt en op gele badslippers op hetzelfde uitkijkpunt als de jongeren op de andere foto’s. Het zelfportret lijkt een innerlijke strijd weer te geven: enerzijds een gevoel van thuiskomen, de voeten op vertrouwde grond, anderzijds het altijd naderende vertrek naar de andere kant van de Atlantische Oceaan, naar het land waar hij zijn leven als volwassene heeft opgebouwd. Trapenberg is de belichaming van het leven tussen twee werelden.
Speciaal voor deze tentoonstelling ontwikkelde dj en audio-onderzoeker Rozaly een soundscape die Trapenbergs foto’s een extra laag geeft. Terwijl je de kunstwerken bekijkt, hoor je verschillende geluiden die Curaçao rijk is, zoals Caribische muziek, geroezemoes, vogelgefluit en de golvende zee die het eiland omringt. Deze soundscape biedt een unieke ervaring 一 in musea sta je meestal in een doodstille ruimte naar kunstwerken te turen 一 waarbij er nog een zintuig wordt geprikkeld. Het is alleen jammer dat het geluid aan de zachte kant staat, waardoor volledige onderdompeling in de herinneringen van Trapenberg onbereikbaar blijft. Maar is dat niet altijd het geval met andermans herinneringen?
Zelf bezoeken?
Benieuwd naar het gezicht achter deze foto’s? In het intieme videoportret Cultuurmakers – Gilleam Trapenberg krijg je een kijkje in zijn keuken en vertelt Gilleam over zijn inspiratie en drijfveren.