Ken je dat gevoel wanneer je voor een kunstwerk en je, nog voordat je bent omgedraaid, alweer verlangt naar de volgende keer dat je het kunt zien? Of beter nog: dat je meteen wilt ontdekken wat deze kunstenaar nog meer maakt? Precies dat overkwam mij afgelopen voorjaar, toen ik op een kunstbeurs ineens stilviel voor het werk van Ivna Esajas. Haar doeken waarop figuren zich innig verstrengelen zijn opgebouwd uit semi-transparante lagen kleur. De lichamen voegen zich in elkaar, dragen elkaar en houden elkaar perfect in balans, alsof één beweging de hele compositie kan doen kantelen. Mijn hart maakte dan ook een sprongetje toen ik hoorde dat Museum de Fundatie in Zwolle haar allereerste solotentoonstelling in een Nederlands museum zou organiseren.
GO | NO GO #425: Verstrengeld met Ivna Esajas
Gaan of niet gaan: dat bepaal je zelf. Wij geven je – met een kritische blik – tips voor tentoonstellingen. Onze redacteur Roísín Douglas ging naar Museum de Fundatie voor de tentoonstelling ‘Ivna Esajas – In The Garden of My Good Days.’
Met mijn hoofd in de wolken – figuurlijk, maar ook letterlijk, want de tentoonstelling bevindt zich in de karakteristieke aanbouw die liefkozend ‘de wolk’ wordt genoemd – stapte ik de tentoonstelling In The Garden of My Good Days binnen. In een reeks huiselijke ruimtes, waarin stoelen en banken uitnodigend naast bijzettafels met leeslampjes zijn geplaatst, hangen en staan ruim twintig werken van Esajas. Op elk moment mag je even neerploffen om alles rustig in je op te nemen. De werken hangen op verschillende hoogtes: van ooghoogte tot aan de rand van de wand, andere werken rusten schuin tegen de muur, ondersteund door twee stoeptegels. Tussen die knusse ruimtes door kom je ook werken van twee andere kunstenaars tegen. Want hoewel dit Esajas’ eerste museale solotentoonstelling is, zijn er ook “stiekem” twee andere kunstenaars uitgenodigd: Valentine Okon Efiong (1957-2021) en Frank L. Creton (1941). Hoe verhouden deze werken zich tot die van Esajas?
Ivna Esajas werkt met recto-verso’s: niet alleen de voorkant, maar juist ook de achterkant van het schildersdoek speelt een volwaardige rol. Alles wat doorgaans verborgen blijft aan de achterzijde van een schilderij, zoals de nietjes, het houten spieraam, zelfs de rafelrandjes van het gebruikte doek, is hier juist zichtbaar. Niet doordat je om het doek heen kan lopen, maar omdat deze kant juist de ondergrond vormt voor de geschilderde voorstelling. Neem You Can Run But You Can’t Hide (2024), waarop drie Zwarte figuren en een vleermuis verstrengeld zijn in een dans. Waar de ene figuur letterlijk op de voet staat van de ander, wordt de balans elders weer gedragen door twee handen die elkaar vasthouden. Het houten raamwerk is als een natuurlijke omlijsting, alsof het kunstwerk zichzelf omarmt. Het tentoonstellingsontwerp sluit naadloos aan op dit gevoel. In plaats van massieve wanden, is hier gekozen voor houten latten, waartussen onbewerkt en transparant katoen is gespannen. Een spel tussen zichtbaarheid en verborgenheid. Het meest radicale voorbeeld van Esajas’ benadering zie je even verderop bij het werk Getting Ready, Listen We’ve Got You (2025), waarbij het spieraam zelfs helemaal ontbreekt. Op de onbewerkte achterzijde van een wit doek verschijnen twee – of zijn het drie? – figuren, in voorzichtige lijnen van houtskool. De randjes zijn nog nét aan elkaar vastgeniet om hoeken te vormen, waardoor het doek grotendeels versmelt met de wand erachter.
In Esajas’ eigen werk zijn ledematen, silhouetten en gezichten zo met elkaar verstrengeld en vervlochten dat nauwelijks te zien is waar de één begint en de ander eindigt. Het idee van ‘in symbiose’ zijn – in een harmonieuze relatie tot elkaar staan – is geworteld in al haar schilderijen. Ook in de titels, die vaak verwijzen naar werken van Zwarte schrijvers, kunstenaars en denkers zoals bell hooks, James Baldwin en Faith Ringgold. Allen wijzen ze op het belang van zorg voor elkaar en de kracht van een gemeenschap. Je vindt een selectie van hun boeken in een van de tentoonstellingszalen, waar ook het werk Purifier (2005) van Valentine Okong Efiong hangt, één van de kunstenaars die door Esajas’ zijn samengebracht. Purifier hangt naast een versie van Esajas met dezelfde titel. Twee werken, zo’n twintig jaar na elkaar gemaakt, die moeiteloos met elkaar in gesprek lijken te gaan. Het thema, het gebruikte kleurenpalet: alsof ze elkaar al langer kennen. Esajas’ schilderijen voelen daardoor bijna als mini-archieven: vol schimmen, lijnen en fluisterende oudere generaties die vanuit de achtergrond meekijken. Alsof het verleden even om het hoekje piept om te zeggen: ‘We zijn er nog hoor.’ En dat is misschien ook wel het gevoel waarmee ik de tentoonstelling naar buiten loop. Het besef dat we allemaal deel uitmaken van een lange stoet mensen, geworteld in een gedeelde geschiedenis – zij die vóór ons kwamen, en zij die nu stilletjes met ons meelopen.
Zelf bezoeken?
Zoals al kort aangestipt: in de tentoonstelling staat een leestafel met fijne titels van onder anderen Audre Lorde, bell hooks en Nikki Giovanni. Ook lees je hier meer over de Jamaicaanse dichter en schrijver Safiya Sinclair (1984): de tentoonstellingstitel is gebaseerd op haar gedicht The Ragged and the Beautiful, waar je hier alvast van kunt genieten.
coverbeeld: Ivna Esajas, ‘Monkey wrench’, 2022, Courtesy of the artist, foto Peter Tijhuis