De Kunstmeisjes 15 juni 2017

GO | NO GO #72: Een grachtenpand vol daklozen

Gaan of niet gaan: dat bepaal je zelf. Wij geven je – met een kritische blik – tips voor tentoonstellingen. Deze keer: ‘Andres Serrano – Revealing Reality’ in Huis Marseille.

Terwijl onze stappen weergalmen door de weldadige gangen met marmeren vloeren in Huis Marseille, staan we zaal na zaal oog in oog met de daklozen in de foto’s van Andres Serrano (New York, 1950). In de ogen van de een zie je trots die met alle macht bewaakt wordt, op het gezicht van een ander een grote glimlach, speciaal voor de foto, een derde kijkt gewoon vooruit. Verder niets. Andres Serrano toont deze mensen precies zoals ze zijn, zonder te oordelen en zonder een specifieke boodschap uit te willen dragen.

Het begon allemaal in 2005 met de serie Nomads: de fotograaf had zich beseft dat daklozen nooit op de foto gaan, gewoon om een portret van zichzelf te hebben. Waar wij minstens één paspoortfoto hebben (waar we waarschijnlijk twee tot vijf jaar over klagen tot we ons weer zorgen gaan maken over de volgende) en tientallen selfies op social media, worden bewoners van metrostations en parkbankjes meestal alleen op beeld gevangen als ze in het nieuws komen. Een heel scala aan ervaringen gaat aan hen voorbij: jezelf zien veranderen door de jaren heen, je persoonlijkheid terugzien in een foto, jaren later lachen om een kapsel dat je destijds had. Serrano besloot een fotostudio neer te zetten in metrostations in New York en de ‘nomaden’ van deze metropool eindelijk eens vast te leggen. In 2014 volgde zijn project Residents of New York, dat als doel had om bewoners van New York (door middel van posters in heel de stad) bewust te maken dat de daklozen die de meesten heel bewust negeren ook gewoon mensen zijn. Dit was zo’n succes dat hij in 2015 gevraagd werd om de daklozen van Brussel te fotograferen, wat resulteerde in zijn serie Denizens.

Installatiefoto ‘Andres Serrano – Revealing Reality’ (serie Nomads) in Huis Marseille.

Hoewel de tentoonstelling Revealing Reality begint en eindigt met Serrano’s portretten van daklozen, zie je in Huis Marseille een veelzijdig overzicht van zijn werk. De fotograaf begon namelijk met abstracte fotografie waarin lichaamssappen (yes, je leest het goed) centraal staan, ging moeiteloos over op religieuze thema’s, sprong vervolgens in het vliegtuig naar Cuba om daar de authentieke bevolking en cultuur vast te leggen, en schoot daarna met evenveel aandacht een indringende serie over marteling. Kortom, Serrano kan alles en Huis Marseille neemt je mee op een wandeling door zijn werk van de afgelopen dertig jaar.

Van alle series maken de foto’s van daklozen de meeste indruk. Het overweldigende besef dat deze mensen inderdaad nooit gefotografeerd worden, raakt ons bijna fysiek. Als pics or it didn’t happen het motto van onze Instagram-generatie is, wat betekenen de levens van deze mensen voor ons? Ze worden genegeerd, gevreesd, of nog erger: we staan niet eens bij ze stil. De foto’s laten zich moeilijk beschrijven zonder over te komen als een ‘het houdt niet op, niet vanzelf’-reclame, druipend van sentimentaliteit. Je moet ze echt met eigen ogen zien om te voelen wat een impact ze maken, voornamelijk doordat ze er gewoon ‘zijn’. Serrano zegt verder niets, probeert ons niet te overtuigen om morgen twee daklozen in huis te nemen, ons schuldig te voelen over ons eigen comfort, bekritiseert de politiek of andere instanties evenmin. Hij laat de mensen gewoon zien, erkent hun bestaan, en precies deze simpliciteit werkt ontwapenend. Hetzelfde geldt voor de wand met kartonnen bordjes, uit de privécollectie van Serrano. Deze kartonnen bordjes die de daklozen op straat vasthouden om wat geld te krijgen, heeft Serrano voor 20 dollar per stuk opgekocht en laten de verschillende emoties, argumenten en smeekbedes van de daklozen zien. Net als in het geval van de foto’s velt Serrano geen oordeel en draagt hij geen boodschap uit – hij laat simpelweg de stem horen bij de gezichten die we van zijn foto’s kennen.

Installatiefoto ‘Andres Serrano – Revealing Reality’ (persoonlijke collectie Serrano) in Huis Marseille.

De tentoonstelling zelf is bijzonder mooi ingericht: de foto’s zelf zijn groot en krijgen gelukkig veel ademruimte. Soms zie je dat musea zo veel willen tonen, dat je bijna over de kunstwerken struikelt en halverwege al helemaal uitgeput bent door al het aandachtig kijken. Dat had makkelijk gekund met Andres Serrano, die een groot oeuvre heeft. Gelukkig dacht Huis Marseille less is more en krijgen wij een beetje van alles te zien. Precies genoeg om je een impressie van zijn werk te geven en je nog nieuwsgieriger te maken. Zoals we van Huis Marseille gewend zijn, hangt er bij elke zaal zo’n anderhalve meter aan tekst met informatie. Waar we bij eerdere exposities een beetje moe werden van deze mini-essays, komen ze deze keer – met foto’s uit verschillende series en tijdsperiodes – goed van pas. Wil je je alvast een beetje inlezen? Het museum is op haar website net zo scheutig met woorden als in de expositie zelf.

Zelf bezoeken?

Hoe lang doe je er over?
30 - 45 minuten
Expert level
Beginners | Gevorderden | Crazy pro
Meer weten

The Guardian vroeg Andres Serrano om uit zijn eigen foto’s zijn lievelingswerk te kiezen (love your style, The Guardian). Hier zie je welke foto Serrano heeft gekozen en lees je wat hij verder te zeggen heeft over zijn werk, zoals: “It’s all fantasy, my own creative reality. The best way to describe it is in terms of Superman. In Superman’s world there’s another universe known as Bizarro World, where everything is opposite: Superman is not good, he’s ugly, it’s all backwards. Bizarro World is a place I need to go to sometimes.

De tentoonstelling ‘Andres Serrano – Revealing Reality’is t/m 3 september 2017 te zien in Huis Marseille.

Meer informatie