Graag wil ik beginnen met een persoonlijke bekentenis: ik kijk alle bruiloftsprogramma’s van TLC. Say Yes To The Dress, Four Weddings, Curvy Brides – er gaat een bepaalde magie uit van vrouwen die op het punt staan om te gaan trouwen en zich om die reden in een kanten parachute van 4000 dollar hijsen. Ongeacht het programma, er is één onveranderlijk element dat altijd in de spotlight staat: de witte jurk. Wie tegenwoordig trouwt, trouwt in het wit. Maar als je een bezoekje brengt aan het Rijksmuseum, merk je al snel dat dat niet altijd zo is geweest. Daar hangen sinds een maand namelijk de veelbesproken huwelijksportretten van Rembrandt: Marten Soolmans en Oopjen Coppit. Een opmerkelijk detail: Oopjen draagt haar zwarte (!) trouwjurk.

Oopjen Coppit was een vrouw uit de Amsterdamse regentenklasse, die bestond uit (voormalige) kooplieden die het tot stedelijke bestuurders hadden geschopt. Haar echtgenoot Marten Soolmans behoorde tot de nouveau riche van Amsterdam. Een stel met geld, om het maar bondig samen te vatten, maar geen adel. Dat laatste is belangrijk, want als er één ding was dat rijke burgers in de zeventiende eeuw wilden, dan was het wel om zich in stijl en voorkomen te kunnen meten aan hun blauwbloedige medeburgers. Sommige dingen veranderen nooit; zoals wij tegenwoordig laten zien hoe cool we zijn door op social media jaloersmakende foto’s op hippe evenementen te posten, zo etaleerde men in de zeventiende eeuw zijn status door een stel chique portretten te laten maken. Oopjen vormde hier geen uitzondering op; niet alleen is ze naar voorbeeld van de Europese adel ‘ten voeten uit’ (in volle lengte) geportretteerd, ook heeft ze haar beste jurk aangetrokken – haar trouwjurk.

Hoewel wij nu niet zo snel in onze trouwjurk op bijvoorbeeld een Nieuwjaarsborrel zouden verschijnen, was dit geen gek idee in de zeventiende eeuw. Het was zelfs heel gewoon om je trouwjurk vaker te dragen, naar formele gelegenheden. En deze jurk was voor welvarende dames altijd zwart. Paradoxaal genoeg was zwart de kleur van soberheid en bescheidenheid, maar ook de “kleur van geld”. Om zijde een hele diepe zwarte kleur te geven, moest men de stof namelijk tot drie keer toe in verf baden, wat een stuk duurder was dan met lichtere kleuren. Wilde je laten zien dat je tot de stedelijke elite behoorde en op de hoogte was van de laatste mode, trok je je zwarte jurk uit de kast. Ziehier, de oorsprong van de grootste hype in modeland: the little black dress. Bijkomend voordeel in de ogen van de zeventiende-eeuwse dames: zwart laat je bleker lijken, en – goed nieuws voor mensen met een hardnekkige zonneallergie – bleek is volgens de standaard van de Gouden Eeuw precies wat je moet zijn. Dat is ook de reden waarom Oopjen een zwarte sluier draagt: ze is niet in rouw, maar ze benadrukt haar bleke huid om te voldoen aan het schoonheidsideaal.

Hoe zijn we dan op de witte trouwjurk gekomen? Er zijn wel degelijk voorbeelden bekend van dames die trouwden in zilverachtig wit, maar deze vrouwen waren allemaal van adel. Om het nog even duidelijk te maken: stedelijke elite en adel waren niet hetzelfde. Hoe rijk en machtig je ook was (elite), je was niet automatisch verheven tot de adelstand. Zilverachtig wit dragen op je bruiloft zonder een titel was dus not done. In 1840 veranderde echter alles, na de bruiloft van Koningin Victoria van Engeland. Een populair vrouwenblad liet er kort na de royal wedding geen twijfel over bestaan dat wit de enige acceptabele kleur voor trouwjurken is, voor álle vrouwen: “It’s an emblem of the purity and innocence of girlhood, and the unsullied heart she now yields to the chosen one.”

Hoewel haar zwarte trouwjurk dus al lang niet meer als modieus gezien kan worden, komt Oopjen toch als grote overwinnaar uit de bus, als je het mij vraagt. Haar bijna 380 jaar oude portret – en daarmee haar zwarte trouwjurk – is tegenwoordig immers wel een whopping 80 miljoen euro waard. Daar kunnen de trouwjurkconsultants van Say Yes To The Dress alleen van dromen.

Oopjen en haar zwarte jurk (en haar man natuurlijk) zijn nog t/m 2 oktober 2016 te bewonderen in het Rijksmuseum. Meer informatie: https://www.rijksmuseum.nl/nl/marten-en-oopjen