Sofie Huvaere 12 november 2020

SPECIAL: Allez! De België Special #1

Allez of niet allez — dat bepaal je zelf. Nu ook over de grens: onze België-correspondent Sofie Huvaere reist heel het land door om de mooiste en boeiendste tentoonstellingen te tippen. In elke special licht zij twee must-see exposities uit en sluit ze af met wat aanvullende aanraders. Deze keer in de spotlight: ‘Risquons-tout’ in Wiels, Brussel en ‘Memling Now’ in het Sint-Janshospitaal, Brugge.*

* Let op: Op dit moment geldt er een lockdown in België. Vooralsnog zullen de culturele instellingen tot nader order gesloten zijn. Hopelijk kun je deze exposities alsnog – mogelijk met een verlenging – bezoeken. Houd de websites van de betreffende instellingen in de gaten.

Kati Heck, 'Schwarzes Brett I & II', 2020, Courtesy of Tim Van Laere Gallery, Antwerp

‘Risquons-Tout’: Weg met die persoonlijke aanbevelingen

In Wiels, het centrum voor hedendaagse kunst in Brussel, werd je tot voor kort verwelkomd door Schwarzes Brett I & II (2020) van Kati Heck (Duitsland, 1979). Haar kunstwerk in textiel is losjes gebaseerd op de fries die Ossip Zadkine (Wit-Rusland, 1890) in de jaren dertig voor de glorieuze Brusselse Cinema Métropole maakte. Door een perverse speling van het lot zijn beide kunstwerken onzichtbaar. Het originele werk verstoft al jaren achter de valse wanden van de modeketen die zich nu in het pand bevindt en de twee wandkleden van Heck hangen werkloos achter de gesloten deuren van Wiels. Voor de sluiting van de culturele instellingen deed Schwarzes Brett I & II dienst als een soort theatergordijn waarmee de thematentoonstelling Risquons-Tout opende. Dreigt alles wat niet in bits en bytes gegoten kan worden (#museumfromhome) nu te verdwijnen? De tentoonstelling reageert op de alomtegenwoordige, voorspellende algoritmes en toont kunst die niet meetbaar is. Persoonlijke aanbevelingen op Netflix en YouTube komen tot stand door slimme computersystemen die weten welke series of filmpjes jij graag bingewatcht op zondag. Maar hoe kunnen we nog iets nieuws ontdekken als digitale processen het denkwerk voor ons doen? De 38 uitgenodigde kunstenaars wagen zich in Wiels daarom aan het onbekende. 

Zaalopname ‘Risquons-Tout’, met werk van: Irene Kanga, foto: Philippede Gobert
Zaalopname ‘Risquons-Tout’, met werk van: Irene Kanga, foto: Philippede Gobert
Zaalopname ‘Risquons-Tout’, met werk van: Irene Kanga, foto: Philippede Gobert
Zaalopname ‘Risquons-Tout’, met werk van: Irene Kanga, foto: Philippede Gobert

Ghislaine Leung (Zweden, 1980) onderwerpt ons aan een coronatest. In elke zaal zouden we de geur van vers brood moeten ruiken. Met die zogeheten ‘olfactorische installatie’ zet de kunstenaar vraagtekens bij de beeldcultuur. Een schilderij kan gedigitaliseerd worden, maar geurkunst vereist nog steeds live bezoek. Tijdens mijn bezoek rook ik inderdaad brood, of waren het de kruimels van een ontbijtkoek die nog in mijn mondmasker kleefden? Een meer indringende geur is die van het werk van Irene Kanga (Congo, 1994). Van geen materie naar een opmerkelijke materiaalkeuze: Kanga modelleerde in Forced Love een schokkende verkrachtingsscène in chocolade. Niet één, maar zes keer zie je een Congolese vrouw verkracht worden door een Belgische kolonist. Het tafereel is een metafoor voor de exploitatie van cacao én een aanklacht tegen de seriële mishandeling van de bevolking. Kanga is lid van het kunstenaarscollectief Cercle d’art des Travailleurs de Plantation Congolaise (CATPC). Met de opbrengst van de verkoop van kunstwerken koopt CATPC Congolees land terug van westerse bedrijven. Het Gentse stadstheater NTGent kocht al één van de zes identieke sculpturen. En dat kan ik als Belg alleen maar toejuichen. 

Op dinsdag 27 oktober werd beslist dat alle cultuurinstellingen in België moeten sluiten tot nader order. Daarna kan je de tentoonstelling ‘Risquons-Tout’ hopelijk opnieuw bezoeken tot en met 10 januari 2021 in Wiels, Brussel.

Meer informatie: https://www.wiels.org/nl/exhibitions/risquons-tout

Zaalopname 'Memling Now' met werk van David Claerbout, foto: Museum Brugge
Zaalopname 'Memling Now' met werk van Diana al Hadid, foto: Museum Brugge
Zaalopname 'Memling Now' met werk van David Claerbout, foto: Museum Brugge
Zaalopname 'Memling Now' met werk van Diana al Hadid, foto: Museum Brugge

Memling Now: Hans, influencer avant la lettre

In 2020 brengt Gent hulde aan de Vlaamse meester Jan Van Eyck. Aanleiding van dit feestjaar is de restauratie van het beroemde, vijftiende-eeuwse altaarstuk Lam Gods. Brugge belicht op zijn beurt een andere (Duits-)Vlaamse meester: de lokale beroemdheid Hans Memling. Het twaalfde-eeuwse Sint-Janshospitaal herbergt enkele topstukken van de Vlaamse primitief en laat deze voor de tentoonstelling Memling Now in dialoog gaan met vijf hedendaagse kunstenaars. Move over Jan, here is Hans! Dat Memling ook een aardig altaarstuk kon schilderen, bewijst hij met een imposant drieluik. We zien de levensverhalen van de Heilige Johannes de Doper en de Heilige Johannes de Evangelist, de patroonheiligen van het Sint-Janshospitaal. Je kan je werkelijk verliezen in de vele, kleurrijke details op de drie panelen. Van de plooien in de mantels (volgens de laatste Italiaanse mode uiteraard) tot de stadsgezichten op de achtergrond, alles werd met nauwgezette penseelstreken vastgelegd. Op het rechterluik zien we Johannes de Evangelist in actie; hij schrijft de ‘Openbaring’, beter gekend als de Apocalyps waarmee de Bijbel eindigt. David Claerbout (België, 1969) creëerde voor Memling Now de video-installatie Wildfire. Je ziet een rustgevend bos en hoort vogels fluiten… tot alles in vlammen opgaat. Claerbout toont zijn versie van het einde der tijden. En dat doet hij goed. Biologisch is de mens geprogrammeerd om te vluchten van vuur, maar Wildfire slokt je volledig op. 

Zaalopname 'Memling Now', via: Museum Brugge

De Vlaamse primitieven schilderden niet alleen altaarstukken, ook portretten behoorden tot het takenpakket. De portretkunst van de Vlaamse meesters wordt gekenmerkt door een combinatie van realisme en illusie. Memling schilderde in 1480 een mysterieuze jonge vrouw. Haar slanke vingers rusten op de lijst, alsof ze onze wereld wil binnentreden. (En niet op een creepy manier, zoals dat meisje in The Ring.) Je herkent Memlings meesterschap in de levensechte weergave van haar kledij en juwelen. Kehinde Wiley (VS, 1977) portretteert zijn modellen uit de reeks After Memling (2013) naar het voorbeeld van de oude meester. Wiley schilderde in 2018 het officiële portret van ex-president Barack Obama, maar koos de Afro-Amerikaanse mannen voor de Memling-reeks gewoon op straat. In After Memling’s portrait of Maarten Van Nieuwenhove poseert een zwarte millennial op exact dezelfde manier als de witte middeleeuwer. Het fluwelen vest met bontje is deze keer vervangen door een rode hoodie. Hij is met zin voor realisme geschilderd in een prachtig kleurenpalet, geheel volgens de stijl van de grootvader van de moderne schilderkunst. Ook de vergulde lijsten vervaardigde Wiley zelf. In het middeleeuwse Sint-Janshospitaal staan deze vijf portretten voor het eerst oog in oog met het originele werk van Hans Memling. Ze zijn een stille getuige van hoe de Vlaamse primitieven nog steeds de hedendaagse kunst beïnvloeden.

Op dinsdag 27 oktober werd beslist dat alle cultuurinstellingen in België moeten sluiten tot nader order. Daarna kan je de tentoonstelling ‘Memling now’ hopelijk opnieuw bezoeken tot en met 1 februari 2021 in het Sint-Janshospitaal van Brugge. Meer informatie: https://www.museabrugge.be/kalender/tentoonstellingen/memling-now-hans-memling-in-de-hedendaagse-kunst 

Zaalopname 'Dark Unlcle', via: www.clubparadis.prezly.com


MEER ZIEN?

Dark Uncles | Texture Kortrijk

In Texture, het textielmuseum van Kortrijk, loopt de allereerste solotentoonstelling van de jonge Belgische kunstenaar Klaas Rommelaere (1986). We ontmoeten zijn Dark Uncles, een optocht van poppen, vlaggen en totems waarop hij met naald en draad zijn West-Vlaamse roots tot leven brengt. De levensgrote poppen zijn een ode aan zijn dierbaren en staan tjokvol met fragmenten uit hun leven. Zo zie je geborduurde miniatuurbusjes op de pop die zijn vader voorstelt; een verwijzing naar het autocarbedrijf waar papa Rommelaere werkt. Klaas laat zich voor het borduurwerk assisteren door zijn ‘madams’, een groep omaatjes met de nodige kennis en savoir-faire. Zijn eigen oma is zijn grote muze. De spreuk ‘Vaert wel ende levet scone’ (geparafraseerd: ‘ik wens je een gelukkig leven’) die in elk werk terugkomt, verwijst naar zijn grootouders. 

Op dinsdag 27 oktober werd beslist dat alle cultuurinstellingen in België moeten sluiten tot nader order. Daarna kan je de tentoonstelling ‘Dark Uncles’ hopelijk opnieuw bezoeken tot en met 31 januari 2021 in Texture Kortrijk. Meer informatie: https://www.texturekortrijk.be/content/dark-uncles 

Zaalopname 'Dansez Brut', Dr. Guislain Museum, Gent, foto: Mirjam DeVriendt

Danser Brut | BOZAR Brussel en Dr. Guislain Museum Gent

Ik maakte voor het eerst kennis met ‘Art Brut’ in het LaM (Lille Musee d’Art Modern), waar een hele vleugel gewijd is aan de zogenoemde ‘outsiderkunst’. Onconventionele kunst die ontstaat vanuit een innerlijke drang of mentale stoornis. Gek of geniaal. Met de tentoonstelling Danser brut werken zowel BOZAR in Brussel als het Dr. Guislain Museum in Gent het origineel concept van het LaM verder uit. Via een intrigerende mix van outsiderkunst, moderne en hedendaagse kunst, medische archiefdocumenten en filmfragmenten onderzoekt de expo hoe het lichaam reageert op innerlijke spanningen. Denk bijvoorbeeld aan een rondedansje bij goed nieuws of de foetushouding als je hoofdredacteur 74 opmerkingen plaatst bij je allereerste recensie. 

Op dinsdag 27 oktober werd beslist dat alle cultuurinstellingen in België moeten sluiten tot nader order. Daarna kan je de tentoonstelling ‘Danser brut’ hopelijk opnieuw bezoeken tot en met 10 januari 2021. Meer informatie: https://www.bozar.be/nl/activities/160250-danser-brut en https://www.museumdrguislain.be/nl/Tentoonstellingen/details/13794/danser-brut

Zaalopname Monoculture, Muhka, Antwerpen

Monoculture in Museum voor Hedendaagse Kunst Antwerpen

Weet je nog wat CATPC is? Juist: Cercle d’Art des Travailleurs de Plantation Congolaise waarvan Irene Kanga lid is. De organisatie komt ook aan bod tijdens de tentoonstelling Monoculture in het Muhka (Museum voor Hedendaagse Kunst Antwerpen). In de landbouw betekent ‘monocultuur’ dat je op hetzelfde stuk grond altijd hetzelfde gewas teelt. Muhka plaatst het begrip echter tegenover ‘multicultuur’. Zo kan je het interpreteren als de cultuur van één enkele sociale of etnische groep. Hoe monocultuur weerspiegeld wordt in kunst en propaganda zie je aan de hand van historische en hedendaagse voorbeelden: van de Entartete Kunst waarmee de nazi’s kunst benoemden die niet in hun natiestaatplaatje paste tot de film White Cube van Renzo Martens en CATPC die toont hoe plantagearbeiders landbouwgrond proberen terug te kopen met de opbrengst van de verkoop van kunst. 

Op dinsdag 27 oktober werd beslist dat alle cultuurinstellingen in België moeten sluiten tot nader order. Daarna kan je de tentoonstelling ‘Monoculture’ hopelijk opnieuw bezoeken tot en met 24 januari 2021. Meer informatie: https://www.muhka.be/programme/detail/1439-monoculture-een-recent-verhaal