De Kunstmeisjes 06 oktober 2021

SPECIAL: Queering de kunstwereld

Musea zijn de laatste jaren druk bezig om hun veelal stokoude collecties (veelal aangekocht door stokoude, witte heteromannen) te transformeren. Het doel is een eerlijkere representatie van de samenleving, waarin ook oog is voor onder andere makers die vrouw of van kleur zijn en degenen die buiten de normatieve lijntjes kleuren. Een van de perspectieven waar tegenwoordig meer (museale) ruimte voor wordt gemaakt is queer kunst ー werken van queer makers, waaronder kunst die vertelt over belangrijke momenten in de strijd voor gelijke rechten, zoals de legalisering van het homohuwelijk in Nederland of de strijd die Zwarte trans vrouwen hebben geleverd tijdens de Stonewall-rellen (waar later Pride uit is ontstaan). Het verzamelen en tonen van queer kunst is belangrijk voor de emancipatie van queer bewegingen en het claimen van plek en zichtbaarheid op openbare plekken. Mind you, het zou natuurlijk nog veel beter zijn als queer kunst niet als apart onderwerp worden behandeld, maar zou worden geïntegreerd in alle verhalen die we vertellen. Maar nu de balans nog verre van in evenwicht is, willen we extra aandacht vragen voor vier verhalen van queer makers die onze wereld mooier maken.

JeanPaul Paula, 'My sister and stepmother', 2021
JeanPaul Paula, 'My Father', 2021
JeanPaul Paula, 'My sister and stepmother', 2021
JeanPaul Paula, 'My Father', 2021

JeanPaul Paula: My stepmother and Sister (2021)

Ānanda T. Hegeman: ‘“When he told me he was gay at 17, my reaction was something that I’m still ashamed of today,” staat in de beschrijving van de foto die JeanPaul Paula (1986) van zijn moeder en dochter maakte. Paula werkt als creative director, stylist, fotograaf, regisseur, en is voormalig jurylid bij het tv-programma Holland’s Next Top Model. In zijn werk staan thema’s als intersectionaliteit, gender en seksualiteit centraal. Daarnaast is hij zeer toegewijd aan zowel de Black Lives Matter als de Trans Lives Matter-beweging en heeft hij gewerkt met merken als JeanPaul Gaultier, Louboutain en Fenty, en andere artiesten als FKA twigs. Voor een persoonlijke serie fotografeerde hij zijn familieleden, waar hij na zijn coming out een moeilijke relatie mee had. Vooral zijn vader en stiefmoeder lieten hem in de steek. De serie is een onderzoek naar zijn eigen identiteit en seksualiteit, maar ook een blik op zijn gezinsleven; de worstelingen en de triomfen. Inmiddels is de band met zijn familie iets beter en proberen ze verloren tijd in te halen: “You have made our family whole again, and for this I will forever be grateful.” De liefde van zijn zusje, die hem wel altijd heeft geaccepteerd, is duidelijk van haar gezicht af te lezen, zijn stiefmoeder blaakt van trots.’

Hugh Steers, ’Hospital Bed', 1993

Hugh Steers: Hospital Bed (1993)

Wouter Maas: ‘Ik denk direct aan Michelangelo’s Pietà als ik Hugh Steers’ Hospital Bed (1993) zie. Dezelfde levenloze hulpeloosheid als Jezus, hetzelfde magere lichaam, het gezicht waarvan elke uitdrukking is weggevaagd. Maria is in dit schilderij vervangen door een geliefde, die ook met ingehouden verdriet de dood accepteert die zich allang had aangekondigd. Daar houdt de vergelijking echter op. Steers schilderde in de late jaren 80 en vroege jaren 90 de gevolgen van de AIDS in de VS, een pandemie die vooral de queergemeenschap en mensen van kleur raakte. Hospital Bed verbeeldt aan de ene kant de liefde tussen twee mannen; het is een ontzettend teder werk. Aan de andere kant laat het schilderij verdriet en eenzaamheid zien, het resultaat van een ziekte die selectief om zich heen leek te slaan. Dit deed Steers met iets dat allesbehalve gangbaar was in zijn tijd: hij greep terug op een klassieke, realistische schilderstijl. Niet alleen zorgt deze klassieke benadering voor een documentaire uitstraling van werken zoals Hospital Bed, de allegorische voorstelling laat je ook zoeken naar de onderliggende betekenis – wat is de boodschap van de schilder?’

Woodlawn Cemetery, Bronx NY, via: http://www.patriciacronin.net/memorial.html
Woodlawn Cemetery, Bronx NY, via: http://www.patriciacronin.net/memorial.html
Woodlawn Cemetery, Bronx NY, via: http://www.patriciacronin.net/memorial.html
Woodlawn Cemetery, Bronx NY, via: http://www.patriciacronin.net/memorial.html

Patricia Cronin: Memorial to a Marriage (2002) 

Puck Gerkema: ‘Op het grasveld, onder de bomen, liggen twee naakte vrouwen op een stenen bed te slapen. Met hun armen om elkaar heen geslagen en een glimlach op hun beider gezichten lijken ze heerlijk te dromen – waarschijnlijk van elkaar. Het beeld van slapende geliefden komt veel in de kunstgeschiedenis voor, maar zelden had ze zo’n aangrijpende betekenis als op deze begraafplaats in New York. De sculptuur Memorial to a Marriage is gemaakt door kunstenaar Patricia Cronin (1963), die zichzelf afbeeldde met haar vriendin (en tevens kunstenaar) Deborah Kass (1952). ‘Memorial’, ofwel monument, verwijst naar de tijd waarin het kunstwerk gemaakt is: in 2002 was het homohuwelijk in Amerika nog verboden en kon je alleen officieel met elkaar verbonden zijn in een testament. Pas nadat je geliefde overleden was, werd de relatie volgens de staat erkend: hoe hartverscheurend is dat? Cronins standbeeld is daarom niet alleen een ode aan Kass, maar ook een felle aanklacht tegen het discriminerende LHBTIQA+-beleid van de Amerikaanse overheid. Inmiddels is het homohuwelijk legaal in de VS en zijn Patricia en Kass getrouwd. Het standbeeld is echter nog steeds het eerste en enige homoseksuele grafmonument ter wereld en blijf het aandacht vragen voor de rechten van de LHBTIQA+-gemeenschap wereldwijd. Ten slotte zullen Cronin en Kass na hun dood onder de sculptuur begraven worden: na eindelijk bij leven erkend te zijn als koppel, kunnen ze in de dood, net als de stenen vrouwen, hun rust vinden.’

Zanele Muholi, 'ID Crisis', 2003, Collectie TATE, Londen

Zanele Muholi: ID Crisis (2003)

Carlien Lammers: ‘Het is meteen duidelijk dat Zanele Muholi voor hun fotoserie Only Half The Picture een sterke vertrouwensrelatie met de geportretteerden heeft opgebouwd. Hoe anders had Muholi de foto ID Crisis kunnen maken, waarin zo’n intens intiem moment wordt vastlegt; een jong persoon bindt diens borsten met verband in om ze zo te verbergen. Het zachte licht en de afgesneden compositie versterken het gevoel van nabijheid. Uit al deze kwetsbaarheid wordt echter voornamelijk iets krachtigs geboren: Zanele Muholi is een kunstenaar die stereotypes en taboes doorbreekt, met nadruk op het onrecht waar de LHBTIQA+ gemeenschap in Zuid-Afrika mee te maken heeft. Muholi reclaimt ruimte voor deze verhalen en vertelt ze van binnenuit. In deze foto zien we een verstild moment waarin het verhullen van anatomische kenmerken centraal staat, maar de titel van de serie, Only Half The Picture, wijst ons erop dat we over deze persoon niet meer weten dan in deze momentopname te zien is 一 ieder van ons bestaat echter uit vele identiteiten.’