Ben je geboren tussen 1980 en 1996? Dan ben je een millennial en sinds kort officieel oud, als je sociale media moet geloven. Volgens Instagram en TikTok kun je tegenwoordig zelfs aan de manier waarop je betaalt en de breedte van je broekspijpen zien in welk jaar je bent geboren. Toch zijn er ook zaken waarin Gen Z en millennials elkaar nog wel kunnen vinden. Bijvoorbeeld als het gaat om de jaren ‘90. Voor de gemiddelde millennial een nostalgische herinnering aan hun jeugd, voor Gen Z een walhalla van ‘vintage’ inspiratie. Het decennium is bovendien goed geweest voor misschien wel het meest iconische speelgoed ter wereld. Het Speelgoedmuseum in Deventer heeft flink gegraven in hun collectie van ruim 14.000 speelgoeditems uit de Nederlandse geschiedenis. In de tentoonstelling Spelen in de jaren ’90 laten ze al het speelgoed zien dat in de nineties op ieders verlanglijstje stond.
GO | NO GO #381: Nostalgie uit de nineties
Gaan of niet gaan: dat bepaal je zelf. Wij geven je – met een kritische blik – tips voor tentoonstellingen. Onze redacteur Hanna de Vos bezocht het Speelgoedmuseum in Deventer voor de tentoonstelling ‘Spelen in de jaren ‘90’.
Gameboys, Barbies, Flippo’s, Tamagotchi’s: al je oude favo’s passeren in deze kleine maar fijne tentoonstelling de revue. Het voelt met de stampvolle vitrines vol kinderspeelgoed eigenlijk een beetje alsof je zó de Bart Smit-folder anno 1996 bent ingestapt. Ik noem maar een paar van de dingen die ik vol enthousiasme op de foto zette om later aan mijn moeder te laten zien: die robothond daar, die heb ik zo vaak (zonder resultaat) aan Sinterklaas gevraagd! En dat Polly Pocket-huisje, dat had ik ook! Get ready om in een tijdmachine te stappen.
De jaren ’90 begonnen met de val van de Sovjet-Unie en eindigden met de angst voor de Y2K-millenniumbug. Kortom, in een kleine tien jaar maakte de wereldgeschiedenis grote veranderingen door. Wat zich ook ontwikkelde, was de speelgoedcultuur. Technologie begon een steeds belangrijke rol te spelen in onze levens én in het speelgoed waarmee we speelden. Extra leuk zijn dan ook de stukken speelgoed die precies dat laten zien: een Sing-A-Long-cassettespeler met microfoon bijvoorbeeld, of speelgoedtelefoons die vooral doen denken aan de iconische Nokia brick phone. De nostalgiefactor is in Spelen in de jaren ’90 in ieder geval erg hoog. Het knalroze en -blauwe speelgoed dat tentoongesteld wordt en de felgekleurde vormgeving op de muren doen daar nog een schepje bovenop. Op de achtergrond: typische geluiden die je in de jaren ’90 uit de kabeltelevisie van elk willekeurig huishouden hoorde komen. Denk aan reclames voor Disneyland Parijs, Kindercola en Kapitein Koek. Of trailers voor films als Toy Story, Lion King of Abeltje.
Het Speelgoedmuseum trekt met zijn collectie aan (historisch) speelgoed voornamelijk (ouders met) kinderen aan. In Spelen in de jaren ’90 wordt echter duidelijk een poging gedaan om ook een volwassen publiek aan te spreken met zaalteksten vol informatie over belangrijke historische gebeurtenissen uit de jaren ‘90. Op sommige punten werkt dat best goed. Neem bijvoorbeeld de welbekende Furby, die een prominente plek in de tentoonstelling heeft gekregen. Over dit speelgoed gingen destijds nogal wat urban myths rond: Furby’s zouden bezeten zijn en mensen zelfs kunnen afluisteren. Dat ging zo ver dat deze verhalen ook de wereld van de ‘grote mensen’ bereikten. Furby’s werden namelijk een tijdlang verboden op het terrein van de Amerikaanse geheime dienst, uit angst dat ze als afluisterapparatuur gebruikt konden worden. Toch zorgt de ontmoeting tussen de speelgoedwereld en de ‘echte wereld’ in de tentoonstelling af en toe voor wat (onbedoeld) ongemakkelijke momenten. Bijvoorbeeld in de tijdlijn van de jaren ’90 die op de muur is aangebracht. Het is vervreemdend om te lezen hoe in 1991 Super Mario Bros. 3 wordt uitgebracht voor Nintendo én de Sovjet-Unie wordt opgeheven. Of dat een jaar later Eurodisney wordt opgericht én de Bijlmerramp plaatsvindt. Het lukt niet helemaal om een logische link te leggen tussen het vrolijke speelgoed in de vitrines en de bredere ontwikkelingen die daaromheen plaatsvonden. Maar misschien zegt dat op zijn beurt ook wel weer iets over het speelgoed van de jaren ’90. Terwijl het speelgoed luider, groter en kleurrijker dan ooit werd en de beloftes van de ontwikkeling in de jaren ’90 liet zien, ging de rest van de wereld – inclusief oorlogen en rampen – ook maar gewoon door.
Zelf bezoeken?
Krijg je geen genoeg van nostalgische tentoonstellingen, of wil je je na de 90’s ook eens onderdompelen in de jaren ‘70 of ‘50? Ga dan ook eens naar het Museum van de 20e eeuw in Hoorn.