De Kunstmeisjes 29 mei 2018

GO | NO GO #120: How to become an elf in 12 steps

Gaan of niet gaan: dat bepaal je zelf. Wij geven je – met een kritische blik – tips voor tentoonstellingen. We daalden dit keer af naar The Deep South: het glooiende landschap van Limburg. In Maastricht staat namelijk het Bonnefantenmuseum, waar nu de betoverende tentoonstelling ‘The Death of Melanie Bonajo’ te zien is.

Bij de entree van de tentoonstelling liggen alle benodigdheden klaar: felgekleurde vleugeltjes, opkrullende gouden puntschoentjes en diadeempjes met puntige oortjes. Ben je klaar voor je wedergeboorte als elfje? Hoewel eerlijk toegegeven dat de schoentjes ons iets te klein waren en de vleugeltjes nogal strak op de rug gebonden zaten, stonden we niet op het punt om een kindertheatervoorstelling in te gaan. Nee, de Nederlandse kunstenaar Melanie Bonajo (1978) nodigt je uit voor de eerste overzichtstentoonstelling van haar video-installaties, waarin ze met een dikke knipoog weliswaar heel serieuze onderwerpen aan de kaak stelt.

De titel van de tentoonstelling, ‘The Death of Melanie Bonajo’, klinkt misschien niet zo vrolijk als de elfjes-accessoires. De ietwat zweverige introductietekst van de tentoonstelling – overigens de enige tekst die je in deze tentoonstelling tegen gaat komen! – legt uit dat je moet sterven om herboren te worden. Bij je wedergeboorte kun je jezelf opnieuw uitvinden en vormgeven. “Wat wil jij zijn? Een vogel? Een rots? Een gevoel? Een geluid? Een elf? Jouw elf? Jezelf?” Als dit je allemaal wat onzinnig in de oren klinkt, think again: er wordt je in werkelijkheid gevraagd om open te staan voor andere manieren van kijken en omgaan met de wereld. In verschillende videowerken komen bijzondere mensen aan het woord die, soms met gevaar voor eigen leven, er wel heel alternatieve levenswijzen op na houden. Ieder werk reflecteert op de schaduwzijdes van onze moderne, kapitalistische samenleving en gaat aan de hand van concrete voorbeelden in op hoe het anders kan.

Melanie Bonajo, ‘Night Soil – Nocturnal Gardening’, 2016, film still, via Bonnefantenmuseum, Maastricht

Bij binnenkomst in de tentoonstelling stuiten we op de achterkant van een tent, die met scheerlijnen in de vloer genageld is. Het geeft maar aan dat Melanie Bonajo geen boodschap heeft aan de gepolijste white cube. Wanneer we de ingang van de tent proberen te vinden, moeten we er een zaaltje voor omlopen. Hoewel dit niet heel verwelkomend aandoet, zorgt de spanningsopbouw voor de juiste entree tot de wereld van Bonajo. Wanneer je vervolgens bukt om de tent in te lopen, word je uitgenodigd om op een krukje plaats te nemen. Terwijl we inmiddels van museumbezoek in kampeermodus zijn beland, vertelt Bonajo op het tv-scherm achter in de tent over haar persoonlijke ervaringen met het geneeskrachtige kruid ayahuasca. Dit middel, dat al zeker honderden jaren ritueel gebruikt wordt door stammen in het Amazone-gebied, wint aan populariteit in het westen in de zoektocht van de moderne mens naar een meer “verbonden leven”. Terwijl we Bonajo horen vertellen over hoe de drug haar resetknop leek in te drukken en haar terugzette naar de fabrieksinstellingen, blijft de camera op fascinerende momentopnames met maffe figuren hangen, alsof het gefilmde foto’s zijn. Dit werk, ‘Night Soil / Fake Paradise’ (2014), is het eerste videowerk slash installatie die we in de tentoonstelling tegenkomen. Het is ook onderdeel van een drieluik aan semi-documentaires die ingaan op afwijkende ideeën over onze relatie met de natuur en de invulling van ons leven. Denk aan boomknuffelaars en tantrasekswerkers, die hun verhaal vertellen terwijl je in een roze grot op een extreem aaibaar heuveltje ligt. Je mag er heus om gniffelen, maar Bonajo’s boodschap getuigt ook van urgentie: hoe verhouden we ons tot de steeds groter wordende kloof tussen arm en rijk, tot terugkerende racistische tendensen in de maatschappij, of tot sekseverschillen en het benoemen van iemands geslacht?

Zoals we al eerder opmerkten, kom je na de introductietekst geen tekst en uitleg meer tegen. Dit is precies de kracht van de tentoonstelling: de videowerken zijn documentair van inslag en behoeven geen hulp of commentaar. Iedere zaal die je instapt is een installatie die je aan de hand neemt, en al je zintuigen aanspreekt om open te staan voor de alternatieven die Bonajo je voorschotelt. Vanuit een rolstoel kijk je naar ouderen die Bonajo laat stuntelen met selfie sticks en ze vragen stelt over onze verslaving aan technologie (‘Progress vs. Regress’, 2016). In een andere zaal word je uitgenodigd om al knuffelend met een ondefinieerbaar gevormde hoop fluffiness te kijken naar hoe kinderen het recht op privacy van dieren becommentariëren (‘Progress vs. Sunsets’, 2017). Hartverwarmend, hilarisch, oprecht en extreem raak: het moge duidelijk zijn, deze tentoonstelling is een must see!

Zelf bezoeken?

Hoe lang doe je er over?
60 min. of nog veel langer, als je ieder videowerk van begin tot einde wilt bekijken!
Expert level
Beginners | Gevorderden | Crazy pro
Meer weten

Wil je eerst een voorproefje om te weten aan welke elfentocht je begint? De Night Soil-trilogie was vorig jaar al in Foam te zien en naar aanleiding daarvan werd de kunstenaar geïnterviewd, wat je alvast een kijkje in haar wereld geeft.

De tentoonstelling ‘The Death of Melanie Bonajo’ is nog t/m 28 oktober 2018 te zien in het Bonnefantenmuseum.

Meer informatie