Meteen bij aankomst zie je in de grote open hal beneden allerlei schoolborden gerangschikt. De kunstenaars die hier werk tonen, kregen de opdracht om ieder een bord onder handen te nemen. De meeste makers hebben het schoolbord als canvas gebruikt en dat geeft nieuwe uitdagingen: je werkt met een groene of zwarte ondergrond en met krijt is het lastig om heel precies te werken. Guy Vording tekent het bord vol met dikke krassen zwarte krijt waardoor een poederige mysterieuze fluwelen vacht ontstaat. Marc Nagtzaam maakt een subtiele lijncompositie in kleur waarin de lijnen heel precies zijn neergezet. Hoe doet-ie dat toch? HKU-studenten volgden een workshop bij Roland Sohier, Marjolein de Wit en Marthe Zink (van wie hier ook werken te zien zijn). De studenten onderzochten ‘pica’. Dat is een verslaving van het eten van ‘oneetbare’ producten zoals papier, aarde en krijt. Het resultaat van de workshop is een bonte verzameling van speelse animaties en filmpjes. Advies: begin je route vooral boven, want daar zijn indrukwekkende werken te zien van Joseph Beuys, een krijtanimatie van Nemanja Nikolić, werk van Bart Lodewijks en een stoeptegelavontuur van Lenneke van der Goot.
GO | NO GO #124: Stoepkrijten in het museum
Gaan of niet gaan: dat bepaal je zelf. Wij geven je – met een kritische blik – tips voor tentoonstellingen. Deze keer hebben we de trein naar Amersfoort genomen om van allerlei pasteltinten te genieten in de tentoonstelling ‘KRIJT’ in Kunsthal KAdE.
Iedereen heeft weleens een krijtje in zijn of haar handen gehad. Je voelt je vrij om alles wat je maar kunt bedenken te tekenen, want met een regenbui is het toch weer weg. En dan is er natuurlijk het schoolbord waarmee spelling, grammatica en wiskundesommen voor je werden uitgeschreven. Het is bijzonder te beseffen dat de oudst bekende beeldende tekenkunst ook met krijt gemaakt is: voor het wit gebruikte de oervrouw namelijk krijt als basis (er zijn plausibele theorieën dat deze tekenaars vrouwen waren #girlpower.) In Amersfoort draait het nu allemaal om het pretentieloze staafje gipskalk waarmee we allemaal de kleine kunstenaar en grote wiskundige hebben uitgehangen. Daar zie je nu in Kunsthal KADE de tentoonstelling ‘KRIJT’.
We beginnen bij Joseph Beuys, de grootste naam in deze tentoonstelling. Meteen bij de ingang van de ‘Beuys/ Steiner-zaal’ ligt onder een transparante box een stoffig voorwerp museaal te wezen: een krijtwisser. Dit object is door meester Beuys zelf gebruikt om de schoolborden te wissen om zijn publiek het gedachtegoed van sociale sculptuur, vrijheid, directe democratie en duurzame economie uit te leggen. De krijtwisser benadrukt niet alleen de kwetsbaarheid van krijt zelf, maar ook de vergankelijkheid van onze wereld. En het was vast geen toeval dat deze krijtwisser van vilt is, een materiaal dat volgens Beuys een helende werking bezit. Anno 2018 denken velen bij Beuys aan een prekerige, ietwat vermoeiende man, die genoot van zijn status als sjamaan. Maar de erfenis van Beuys reikt ongelofelijk ver: zoals we vandaag over kunst nadenken is bijna niet denkbaar zonder hem. Hij was tevens één van de oprichters van Die Grünen, de eerste groene politieke partij van Europa. Ziehier zijn protestlied waarmee hij aan een groot publiek zijn boodschap op tv verkondigt: ‘Sonne Stat Reagan’. Bij Beuys krijgt alles om je heen betekenis, ieder voorwerp heeft een symbolische lading, een kosmisch perspectief. Met zo’n blik refereert krijt aan geologische tijdschalen, aan de oermens en je eigen ervaring van het krijten. Kunst is bij Beuys geen doel op zichzelf, maar een middel om spiritueel en ecologisch bewustzijn op te wekken. Zo kan alles kunst worden. ‘Ieder mens is een kunstenaar’, zei hij. Vele uitspraken van Beuys worden nog altijd uitgebreid geanalyseerd en gerecycled: “Mens = vrijheid = creativiteit = arbeid = kapitaal”, maar ook deze spannende quote: “Ich denke sowieso mit dem Knie.” Beuys’ ideeën waren sterk beïnvloed door Rudolf Steiner, aartsvader van de antroposofie en de vrijeschool, die ‘gedachtetekeningen’ (zijn zogeheten educatieve ‘Denkbilder’) maakte op schoolborden, ook in KAdE te zien. Hoewel wij erg onder de indruk zijn van Beuys, en alle werken met krijt bovendien een leuke afwisseling zijn voor de kunstwerken met olieverf en op fotopapier die we meestal bekijken, moeten we toegeven dat we de expositie als geheel toch een beetje willekeurig vinden. Veel kunstenaars doen gewoon wat ze altijd al deden, maar nu eens een keer met krijt. Dit levert soms prachtige en soms minder geslaagde werken op.
Beuys is natuurlijk een wereldberoemde kunstenaar, maar wij hebben stiekem een andere favoriet in de tentoonstelling: Bart Lodewijks. Deze kunstenaar gaat voor zijn werk altijd op stap: hij maakt krijttekeningen op schuttingen, muren, in de supermarkt, meestal buiten en vaak in volkswijken. Om toestemming te krijgen en om de bewoners van de wijk te enthousiasmeren, gaat hij in deze wijken naar de kapper, naar de frietkot, maakt praatjes bij het koffiehuis en met ambtenaren. Zijn subtiele en onnadrukkelijk geometrische tekeningen verregenen in de regel na een paar weken (soms duurt het wat langer). Maar zijn werk blijft bestaan in een serie prachtig vormgegeven boeken waarin hij verslag doet van zijn ervaringen en waarin de tekeningen in ontwapenende eenvoud zijn gefotografeerd. Het contact dat hij maakt in de buurten is voor hem essentieel: hij ziet zijn tekeningen als een sociale handeling. Vergeet niet de sfeervolle documentaire over zijn werk te bekijken.
In de tentoonstelling is niet alleen kunst te zien, maar er is ook plaats gemaakt om je eigen inner child (of inner artist) te omarmen. In de met zwarte krijtverf geschilderde KrijtKamer lachen alle kleuren van de pastelregenboog je toe en nodigen een stoel, lamp en een muur je uit ze vol te kalken. KrijtLokaal is een nagebouwde klas inclusief schoolbord, tafeltjes, ouderwetse leitjes en linealen. De wat oudere bezoeker wordt in KAdEStudio geconfronteerd met de wat minder fijne kant van het schoolbord: strafregels. Je wordt hier door de kunstenaars Mayke Nas en Wouter Snoei aangespoord om in plaats van strafregels bekentenissen op te schrijven. Kunsttherapie zeg maar.
Zelf bezoeken?
Lenneke van der Goot zal ook in DE VENSTERBANK in Amersfoort verder krijten. Gaat dat zien! Bart Lodewijks geeft op 17 juni een lezing bij KAdE: https://www.kunsthalkade.nl/nl/nu-en-verwacht/activiteiten/lezing-bart-lodewijks