Carlien Lammers 18 oktober 2018

GO | NO GO #137: Move your ass

Gaan of niet gaan: dat bepaal je zelf. Wij geven je – met een kritische blik – tips voor tentoonstellingen. In de Kunsthal Rotterdam checken we de dynamische tentoonstelling ‘Actie <–> Reactie, 100 jaar Kinetische kunst’.

‘Actie <–> Reactie’ staat totaal in het teken van kinetische kunst. Vrij vertaald: kunst die beweegt of een figuurlijk loopje met ons neemt door ons te doen geloven dat het beweegt. Door technologische ontwikkelingen konden kunstenaars in de vorige eeuw ineens los gaan met wetenschap en techniek. Ze zetten kunstwerken in beweging met motor aangedreven objecten, maar speelden ook met natuurkrachten zoals wind en water. De tentoonstelling in de Kunsthal is een historisch overzicht van de afgelopen 100 jaar.

Je komt alles tegen: van bewegende installaties, knipperende wandjes met led-verlichting, trillingen van muziek die kunstwerken in beweging zetten, tot psychedelische illusies op het doek. Al je zintuigen worden aan het werk gezet. Bij binnenkomst word je bijvoorbeeld direct getrakteerd op een wereldprimeur van Heinz Mack, ‘Mechanisches Ballett’ uit 1963. Dit werk bestond voorheen alleen als model, en komt nu voor het eerst in de Kunsthal echt tot leven! De draaiende spiegels worden begeleid door een lichtshow en een muziekcompositie van György Ligeti.

Hans Haacke, ‘Blaues Segel’, 1964-1965, Collectie FRAC Grand Large – Hauts-de-France, Duinkerke, Foto Wolfgang Neeb, via De Kunsthal, Rotterdam

Een hele kunststroming leren kennen, klinkt als best veel werk voor de bezoeker. Gelukkig heeft De Kunsthal alle kunstwerken in twaalf hapklare thema’s onderverdeeld.  Dit geeft je niet alleen een helder overzicht, je snapt direct dat de kinetische kunststroming hele diverse benaderingen kent. We zien licht, beweging, instabiliteit, ritme, structuur, vibratie, ruimte, radiatie, immaterialiteit, draaiing, krachtvelden en zelfs op kosmos geïnspireerde werken. Wij waren erg onder de indruk van de enorme installatie van Jesús Rafael Soto, ‘Pénétrable de Lyon’ uit 1988. Honderden oranje plastic slierten hangen van het plafond tot aan de grond. Hier mag je een weg doorheen banen als bezoeker; je voelt je volledig opgeslokt (of juist omarmd, het is maar wat je lekker vindt) door een felgekleurd veld van draden. Niet alleen dit kunstwerk, maar ook veel andere kunstwerken mag je gewoon aanraken. Je mag op rode knoppen drukken – hebben we altijd al willen doen – of je kunt spiegelende ruimtes zoals die van Yayoi Kusama betreden. Je bent constant onderdeel van de tentoonstelling, onderdeel van de kunstwerken. Daarnaast worden je oog-brein-connecties flink op de proef gesteld: beweegt dit werk, of lijkt het maar zo door de lichteffecten of patronen? Dit is een belangrijk punt van kinetische kunst: het is pas kunst op het moment dat de kijker er een connectie mee maakt. Move your ass dus, en ga op onderzoek uit.

Žilvinas Kempinas, ‘Beyond the Fans’, 2013, Collectie kunstenaar, Foto Yusuke Nishimura, via De Kunsthal, Rotterdam

Je ziet direct dat deze plek heaven on earth is voor menig influencer: deze tentoonstelling misstaat niet op je Insta-feed. Een tendens waar veel musea gretig gebruik van maken, maar waar de laatste tijd veel vraagtekens over zijn ontstaan. Online influencers – waar wij ook toe worden gerekend – bereiken een nieuwe, jongere doelgroep en dat is precies wat de musea willen. Maar waar ligt de grens tussen het toegankelijker maken van musea, en wanneer gaat de inhoud eronder lijden? Dit risico wordt groter als de aandacht voor kunst beperkt blijft tot sociale media die op beeld gebaseerd zijn, zoals Instagram. Zegt een plaatje wel meer dan duizend woorden? Gaat het in sommige gevallen wel over kunst, of is kunst verworden tot een artistieke achtergrond voor selfies? Wij geloven dat het een beetje van beide kan en mag zijn – a selfie never killed nobody – als er ook genoeg aandacht is voor de inhoud. De kunst hoort het onderwerp te zijn, niet de influencer. Ook musea krijgen kritiek: moet dan nou, die selfie-spots in tentoonstellingszalen en kunstwerken die worden geselecteerd op basis van hoe fotogeniek ze zijn? De woordvoerster van De Kunsthal Rotterdam laat in dit artikel stellig weten dat deze tentoonstelling niet specifiek is gericht op het bedienen van insta-millennials. Maar met zo’n hoge Instagrammability-factor, is het soms zoeken naar een hoekje zonder poserende tienermeisjes en smartphone-fotografen.

Zelf bezoeken?

Hoe lang doe je er over?
Hoewel deze tentoonstelling zich over een kleine oppervlakte uitstrekt, bevindt zich achter elke muur een visuele verrassing. Trek hier dus gerust 60 minuten voor uit.
Expert level
Beginners | Gevorderden | Crazy pro
Meer weten

Daan Roosegaarde himself, een van de deelnemende kunstenaars, geeft op 24 oktober een masterclass ‘Van shit naar schoonheid’.  Hij vertelt meer over zijn inspiratiebronnen en werkwijze. Voor wie zoekt naar verdieping in het thema, of een handtekening van Daan.

De tentoonstelling ‘Actie <–> Reactie, 100 jaar Kinetische Kunst’’ is nog t/m 20 januari 2019 te zien in de Kunsthal Rotterdam

Meer informatie