In Leiden zie je nu meer dan 120 nudies. Niet stiekem achter rode gordijntjes of sliding in your dm’s, maar in een tentoonstelling in het Japanmuseum SieboldHuis. In het fotografisch werk van meer dan 30 Japanse kunstenaars wordt het naakte lichaam namelijk met veel verschillende blikken bekeken. Naakt hoeft dus niet per sé sexy te zijn, hoewel dit natuurlijk wel gewoon mag – wij zijn groot voorstanders van een flinke dosis sexiness in al haar verschijningsvormen. Rauw erotisch werk wordt in de expositie afgewisseld met zachte en intieme kijkjes in de levens van openhartige Japanners. Maar deze verzameling naaktfotografie vertelt je ook veel over maatschappelijke en sociale ontwikkelingen in Japan door de jaren heen. Thema’s als genderdiversiteit, erotiek en feminisme komen allemaal voorbij in het statige museum.
GO | NO GO #173: Free the nipples
Gaan of niet gaan: dat bepaal je zelf. Wij geven je – met een kritische blik – tips voor tentoonstellingen. Passend bij onze lentekriebels, bezochten we de tentoonstelling ‘Japans Naakt’ in Japanmuseum SieboldHuis.
Je begint je bezoek aan de expo met een kleine cursus in Japanse fototechniek. Al dwalend door de kamers in dit achttiende-eeuwse monumentale pand krijg je op chronologische wijze allerlei technische hoogstandjes in je schoot geworpen. Een mooi voorbeeld hiervan zijn de foto’s van geisha’s die in de negentiende eeuw met de hand zijn ingekleurd met een mengsel van ei (fun fact om indruk mee te maken tijdens je paasontbijt). Verderop in de expositie loop je de periode binnen, waarin fotografie niet alleen wordt gebruikt om een realistische weergave van de werkelijkheid te geven, maar ook de grenzen van fotografie als kunstvorm steeds meer worden opgerekt. Dit wordt bijvoorbeeld gedaan door foto’s te manipuleren met zachte tonen, zodat de foto’s er steeds meer schilderachtig uit gingen zien. De tentoonstelling start vrij subtiel en met voldoende uitleg van de technieken, maar gaandeweg worden de kiekjes van mensen in hun birthday suits steeds gevarieerder en rauwer.
Je komt ogen tekort als je de werken van de meer dan 30 fotografen goed wilt bestuderen. Wij lichten daarom graag een niet te missen fotograaf voor je uit: wie niet kan en mag ontbreken in deze tentoonstelling is grootmeester Nobuyoshi Araki. Hij is bekend en berucht in Japan; sommige mensen bestempelen zijn vernieuwende werk immers als pornografisch of zelfs vrouwonvriendelijk. Desalniettemin wordt hij in Japan – en over de rest van de wereld, ook Gaga is fan – al jaren op handen gedragen als kunstenaar. In zijn carrière heeft Araki veel expliciete foto’s van naakte vrouwen gemaakt – en met expliciet bedoelen we full frontal nudity en fetisjisme. In Leiden zien we een serie kleurenfoto’s waarin vrouwen op ingenieuze wijze in de bondagetouwen hangen. In deze kunstzinnige, erotische uiting waarin de spanning tussen macht en overgave centraal staat, lijken de vastgesnoerde vrouwen op de foto’s van Araki trots en kracht uit te stralen. De fotograaf speelt met zijn foto’s bovendien met het gegeven van censuur als het gaat om het tonen van de vulva en tepels van de vrouw. Want hoewel de vrouwen veelvuldig full frontal te zien zijn, worden de intieme lichaamsdelen af en toe ook weggekrast of bedekt door een stuk fruit. Hiermee roept hij jaren geleden al dezelfde discussie op die we nog steeds voeren. Wie bepaalt wanneer een naakt lichaam – ook jouw lichaam dus – het predikaat aanstootgevend krijgt? De foto’s die je in deze expositie maakt, worden echter waarschijnlijk linea recta van je feed geveegd als je ze op Instagram wilt tonen. Wij zeggen: challenge accepted.
In de tentoonstelling worden we keer op keer verrast door interessante en verrassende feitjes en verhalen achter de foto’s die een documentair karakter hebben. Neem bijvoorbeeld de foto’s van Iwase Yoshiyuki waarop we vrouwen die werken als parelduikers zien, ook wel ‘Ama’ genoemd. Tijdens dit werk happen zij aan de oppervlakte naar lucht en duiken zonder zuurstoftank naar parels op de zeebodem. Ariël eat your heart out. We zijn ook erg aangenaam verrast door de hoeveelheid series die relevante maatschappelijke thema’s als gendertransitie en body awareness aanstippen. Het blijft echter opvallend hoeveel naakten vrouwelijk zijn – waar zijn alle mannelijke lijven? Gelukkig is daar de vrouwelijke fotograaf Sakiko Nomura, die in haar zwart-wit foto’s met een female gaze het mannelijke lichaam bestudeert. In deze tentoonstelling wordt op verfrissende wijze getoond hoeveel verschillende perspectieven op het naakte lichaam geworpen kunnen worden, en dat alles met een betoverende Japanse esthetiek. #freethenipple op z’n mooist.
Zelf bezoeken?
In deze inleiding op de tentoonstelling krijg je een mini-rondleiding van directeur Kris Schiermeier (Japanmuseum SieboldHuis) en Martijn van Pieterson (IBASHO Gallery Antwerpen).