Een wirwar van chaotische en felle kleuren op grote doeken explodeert op je netvlies als je naar de verste uithoek in Het Noordbrabants Museum wandelt. Hier vind je nu de expressieve werken van de kunstenaar Ali Banisadr (Teheran, 1976). Het werk van deze rising star is inmiddels opgenomen in de collecties van de grootste musea ter wereld, zoals het Metropolitan Museum of Art in New York, het Museum of Contemporary Art in Los Angeles en het British Museum in Londen, maar nu pas voor het eerst als solotentoonstelling in Europa te zien. Wat deze populaire kunstenaar uniek maakt, is zijn vermogen kleuren niet alleen te zien, maar ook te horen. Geluid is zeg maar echt zijn ding.
Carlien
Lammers
09 juli 2019
GO | NO GO #188: Geluid is zeg maar echt zijn ding
Gaan of niet gaan: dat bepaal je zelf. Wij geven je – met een kritische blik – tips voor tentoonstellingen. Deze week gingen we naar Het Noordbrabants Museum in Den Bosch, waar de solotentoonstelling ‘Foreign Lands’ van Ali Banisadr te zien is.
Zaaloverzicht, Ali Banisadr, ‘Foreign Lands’, 2015, Olbricht Collection. Courtesy de kunstenaar en Galerie Thaddaeus Ropac, London, Paris, Salzburg, foto: Jeffrey Sturges.
De kleuren van Banisadr lijken je vanaf het doek toe te schreeuwen. Hoewel dit in letterlijke zin natuurlijk niet klopt, is dit wel de essentie van Banisadrs werkwijze. Wanneer hij muziek aanzet en zijn penseel op het doek plaatst, ontstaat er door het luisteren intuïtief een kunstwerk. Het vermengen van zintuiglijke ervaringen is geen onbekend fenomeen in de kunstwereld. Er zijn meerdere voorbeelden van kunstenaars die kleuren horen of geluiden proeven; bij bekende makers als Kandinsky en Hockney verschijnen er beelden en kleuren in het hoofd als er muziek opgezet wordt. Het door elkaar lopen van de zintuigen noemen we synesthesie. Bij Banisadr komt deze ervaring bovengemiddeld vaak voor en dit fenomeen beïnvloedt zijn gehele manier van werken. Zodra de kunstenaar een kwast op het doek zet, hoort hij een ruis die hij vertaalt naar verfstreken op het doek. Geluid is bij de hedendaagse kunstenaar de basis van elk werk, pas als dit geluid in zijn hoofd stopt weet hij dat het werk af is.
Bij sommige personen is synesthesie aangeboren, maar vaak ontstaat dit fenomeen naar aanleiding van ingrijpende gebeurtenissen. Banisadr weet niet beter dan dat hij sinds zijn jeugd geluiden koppelde aan kleuren en deze dan op papier zette. Deze geluiden waren echter niet onschuldig en lieflijk: het waren de klanken van de oorlog tussen Iran en Irak. In de kelder waar hij en zijn familie zich schuilhielden hoorde hij inslaande bommen en laag overvliegende vliegtuigen. Jaren later, toen hij tijdens zijn studententijd gehavende bunkers op het Normandische strand bezocht (overblijfselen van de Tweede Wereldoorlog), keerden diezelfde traumatische geluiden uit zijn jeugd terug in zijn hoofd. Hij zette de geluiden om in tekeningen; oorlog op papier. De kunstwerken over D-Day zijn ook in de tentoonstelling in Het Noordbrabants Museum te zien; je kunt de geluiden die Banisadr in zijn hoofd hoorde herleiden naar de heftige en wervelende donkere verfstreken op het doek. Wanneer we Banisadrs persoonlijke geschiedenis in ons achterhoofd houden, kijken we met vernieuwde blik naar de rest van zijn werk. Want hoewel de felle, explosieve kleuren op de grote doeken vrolijk ogen, schuilt er achter deze levendige chaos een geschiedenis van droevige geluiden.
Ali Banisadr, ‘The Gatekeepers’, 2009, Privéverzameling, Courtsey Galerie Thaddaeus Ropac, London, Paris, Salzburg, foto: Jeffrey Sturges
In het werk van de kunstenaar komen verschillende werelden bij elkaar. Zo zie je onder andere sterke verwijzingen naar middeleeuwse- en Renaissance-schilderijen van Europese kunstenaars terug. Vooral het werk van Jheronimus Bosch, dat hij had gezien tijdens de grootse overzichtstentoonstelling in Het Noordbrabants Museum in 2016 vormt een grote bron van inspiratie. Dit zie je bijvoorbeeld terug in de omvang van de twintig gigantische doeken in Banisadrs tentoonstelling; net als Bosch kijkt Banisadr niet op van een metertje meer of minder. Maar de grootste gelijkenis zit in de manier hoe ze beiden met een birds-eye-view honderden verhalen in één werk lijken te vertellen. Je kunt ook niet om de aanwezigheid van de vreemde wezens heen, die zo uit een doek van Bosch lijken te zijn weggewandeld. Geen enkel gezicht, figuur of wezen in Banisadrs versies is echter heel duidelijk uitgewerkt. Alle herkenbare elementen zijn een beetje uitgeveegd, waardoor je in constante verwarring blijft; is het nou een vleermuis, drakenkop of toch een menselijk gezicht? Banisadr laat veel ruimte over voor de verbeelding van de kijker. Wij verliezen ons graag in zijn doeken.
Zelf bezoeken?
Hoe lang doe je er over?
45 minuten
Expert level
Beginners |
Gevorderden |
Crazy pro
Meer weten
Neem je koptelefoon en een volle batterij mee wanneer je deze tentoonstelling bezoekt. De muziek die het penseel van Ali Banisadr in bewegen zette, begeleidt ook jou door langs de kunst. Variërend van Daft Punk, Flying Lotus tot aan Frederic Chopin: fragmenten van deze inspiratiebronnen vind je terug in de audiotour, die je ook op je telefoon kunt beluisteren.