Als je door de prachtige kamers van het grachtenpand van Huis Marseille dwaalt, lijk je in eerste instantie te kijken naar grote, spontaan geschoten familieportretten. Maar niets is minder waar. De foto’s van Deana Lawson (1979) zijn tot in de puntjes uitgedacht. Samen vormen ze een soort eregalerij, waarin for a change niet de witte man wordt geëerd, maar de zwarte working class. Zelfverzekerd, sexy en ontspannen kijken de modellen recht in haar cameralens. Lawson mag zich deel noemen van een generatie Afro-Amerikaanse intellectuelen, waaronder schrijfster Zadie Smith en schilder Henry Taylor, die in hun werk zwarte mensen als vanzelfsprekend onderwerp nemen, en niet enkel als bijfiguren.
Monique
Rodriguez
01 augustus 2019
GO | NO GO #194: Van alledaags naar goddelijk
Gaan of niet gaan: dat bepaal je zelf. Wij geven je – met een kritische blik – tips voor tentoonstellingen. Afgelopen week bezochten we fotografiemuseum Huis Marseille aan de Amsterdamse grachten, waar op dit moment de tentoonstelling van Deana Lawson te zien is.
Zaaloverzicht Deana Lawson in Huis Marseille, foto: Eddo Hartmann
Het lijkt wel alsof het in de sterren geschreven stond dat Deana Lawson een van de meest toonaangevende fotografen van haar tijd zou worden. Ze groeide op in de Amerikaanse stad Rochester, New York. Hier bevond zich The Eastman Kodak Company waar haar moeder werkte. Haar vader werkte voor Xerox en was tevens de familiefotograaf. Toen haar moeder mooie foto’s van zichzelf wilde laten maken voor haar echtgenoot, vroeg ze Deana en haar tweelingzus Dana om een handje te helpen. Deana was verantwoordelijk voor de belichting. Vanaf dat moment wist de kleine Deana wat ze wilde worden als ze later groot was en ging ze – jaren later – naar de kunstacademie. Inmiddels heeft Lawson al meerdere grote exposities in de Verenigde Staten op haar naam staan, en heeft ze ook commercieel werk gemaakt. Misschien ken je haar foto van popster Rihanna voor de cover van Garage Magazine of van de albumcover die ze schoot voor Blood Orange. De tentoonstelling in Huis Marseille is haar eerste Europese solotentoonstelling.
Deana Lawson, ‘Sons of Cush’, 2016, © Deana Lawson. Courtesy of the artist and Sikkema Jenkins & Co., New York
In haar grote, kleurrijke foto’s toont ze zwarte mensen als een soort goddelijke wezens temidden van hun alledaagse omgeving. Haar modellen vindt ze tussen gewone mensen op straat, bijvoorbeeld bij de bushalte of in de supermarkt. Haar keuze valt altijd op zwarte mensen uit de working class – een groep die tot dusver geen hoofdrol heeft gespeeld in de kunstgeschiedenis. Hoewel ze soms in erbarmelijke financiële situaties zitten, worden ze nu eens niet afgebeeld in een ondergeschikte slachtofferrol. Lawson geeft ze dezelfde aandacht als een negentiende-eeuwse schilder aan een portret van Napoleon zou hebben gedaan: over elk detail is nagedacht. Zo zijn de huiskamers die je ziet vaak sjofel en worden er attributen gebruikt die je een beeld kunnen geven van wie die mensen zijn. Wat voor werk doen ze? Waar liggen hun interesses? We moeten hun levensverhaal zelf invullen op basis van de hints die Lawson achterlaat: versleten meubilair, ducttape om kapotte banken en gordijnen bij elkaar te houden, ouderwetse videobanden, talloze fotolijstjes, netjes geordende schoenendozen en kleurrijke sneakerverzamelingen. Zo zie je op de foto Nicole (2016) een zwarte vrouw wulps op een tapijt liggen in haar woonkamer, terwijl ze zwoel de lens in kijkt. Door het plastic kinderspeelgoed in de hoek van de kamer krijgt de foto ook iets aandoenlijks en liefs. Deze vrouw is niet alleen een seksgodin, maar ook een moeder. Of de jongeman die in Sons of Cush (2016) in ontbloot bovenlijf, zittend op zijn bank, met een even zelfbewuste als liefdevolle blik zijn pasgeboren dochter als een soort wapenschild omhoog houdt. Hij wordt omringd door fotolijstjes van familieleden, we zien een trotse zwarte vader. Met de prachtige belichting van hun donkere huid, maakt Lawson haar modellen tot hedendaagse monumenten die zelfbewust in de camera kijken en waar je als kijker niet omheen kunt: een nieuw hoofdstuk in de kunstgeschiedenis.
Deana Lawson, ‘Brother and Sister Soweto’, 2018, © Deana Lawson. Courtesy of the artist and Sikkema Jenkins & Co., New York
Lawson fotografeert niet alleen in Amerika, ze reist ook af naar landen waar veel zwarte mensen zich door de eeuwen heen hebben gevestigd, zoals Haïti, Jamaica, Zuid-Afrika, Congo en Ethiopië. Lawson onderzoekt of we kunnen spreken van een universele zwarte ervaring. Het is duidelijk dat Lawson zoekt naar overeenkomsten. Aan de foto’s die ze in bijvoorbeeld Zuid-Afrika heeft gemaakt (Brother and Sister Soweto en Soweto Queen) is niet te zien dat ze in een ander land zijn gemaakt dan de Verenigde Staten. Zo vormen alle beelden uit alle verschillende landen een groot ‘familieportret’, precies wat de fotograaf voor ogen heeft. Dit geheel benadrukt ze nog eens met het werk Assemblage, een verzameling gevonden foto’s van bekende en onbekende mensen die ze met spelden op een muur in Huis Marseille heeft bevestigd. Door bepaalde foto’s te groeperen legt ze relaties tussen objecten, mensen, verhalen en geschiedenissen die op het eerste gezicht niets met elkaar te maken lijken te hebben, maar op deze manier toch met elkaar worden verbonden. Zoals ze zelf zegt is dit haar ‘expanded family album’. En dat is eigenlijk de hele tentoonstelling. Lawson nodigt met haar fotografie uit tot een vollediger wereldbeeld, een beeld waar wij wel aan kunnen wennen.
Zelf bezoeken?
Hoe lang doe je er over?
30 minuten
Expert level
Beginners |
Gevorderden |
Crazy pro
Meer weten
Schrijfster Zadie Smith schreef vorig jaar een essay over Lawson in het Amerikaanse tijdschrift The New Yorker. Smith noemt in dit artikel de personen in Lawsons foto’s ‘zwarte goden’. Goden die zij als opgroeiende zwarte vrouw in de Verenigde Staten vergeefs zocht op televisie, in reclames en in schilderijen die in de grote musea hangen. Ze zag ‘zichzelf’ alleen maar terug in beelden op ‘wanted’-posters van criminelen, en zo nu en dan foto’s van een muzikant. Tot Deana Lawson voorbijkwam en hier verandering in aanbracht. Het essay is een absolute must-read: lees ‘m hier.