Love handles, flubberbillen, afgetrainde buikspieren, volle borsten, kleine mierentietjes en een hele hoop naakte huid. Er wordt weinig verhuld door de doorschijnende witte doekjes die de Hongaarse vrouwen dragen in de 16mm film Gellért. Een goede binnenkomer in de solo-expositie van Britse kunstenares Tacita Dean (1965) in De Pont. De film heeft een voyeuristisch karakter, de vrouwen lijken niet door te hebben dat ze worden gefilmd. Je spiekt door het oog van Deans camera mee naar de naakte vrouwen, als een jonge puber met gierende hormonen die door een kiertje in de meisjeskleedkamer tuurt. Sinds 2001 verzamelt het museum als ware fangirl werken van de Engelse kunstenaar. De zes werken die tot nu toe zijn aangekocht, zijn nu te bewonderen in de tentoonstelling.
GO | NO GO #209: Dagdromen met Dean
Gaan of niet gaan: dat bepaal je zelf. Wij geven je – met een kritische blik – tips voor tentoonstellingen. We brachten dit keer een bezoek aan De Pont, waar momenteel het werk van Tacita Dean te zien is.
Onze overduidelijke favoriet uit de tentoonstelling, bloten-billen-film Gellért, is opgenomen in een thermaal vrouwenbad (voor de mannelijke versie verwijzen we je graag door naar Martin Parr). Het water waar de vrouwen in liggen te sudderen zou verjongende en genezende krachten hebben. Het onderliggende thema, de (vervliegende) tijd, is een constante factor in het werk van Dean. Voor deze film liet ze zich inspireren op het schilderij Der Jungbrunnen van Lucas Cranach (1472-1553). Dean geeft het werk een nieuw jasje door het te verfilmen.
De verplaatsing van schilderkunst naar videokunst is Dean niet vreemd; haar carrière begon ze als schilder, maar inmiddels maakt ze werk in verschillende media. Wij laten ons graag meevoeren op haar beeldenzee.
Het thema ‘tijd’ komt soms letterlijk terug door het gebruik van historische beelden of historische verhalen, soms indirect door de hypnotiserende beelden die zorgen voor een tijdloze droomwereld zoals in het werk Disappearance at Sea (Cinemascope). In de film zie je een close-up van vuurtorenlampen, en later een schemerig uitzicht op zee. Het werk is gebaseerd op het verhaal van Donald Crowhust, een man die in 1968 verdween op zee toen hij onvoorbereid op reis vertrok. De zeezeiler had een wanhopig verlangen om iets groots te verrichten. Hij besloot zijn vrouw en kinderen achter te laten om een reis om de wereld te maken. Dean zoekt met haar film naar een beeldende vertaling van de toenemende eenzaamheid en desoriëntatie die de man moet hebben gevoeld. Hoewel het verhaal anders doet vermoeden is Disappearance at Sea een traag, rustgevend werk. Het langzame draaien van de lamp in combinatie met het geluid van de analoge filmprojector spreekt tot de verbeelding; het werk laat je voor een kwartier fantaseren over een eeuwig leven op zee.
De trage hypnose van Disappearance at Sea (Cinemascope) wordt in één klap weggeschoven door de indringende beelden van The Russian Ending. In dit werk maakt Dean gebruik van ansichtkaarten uit de Eerste Wereldoorlog, die ze door middel van een oude, grafische techniek tot fotogravures heeft omgevormd. De twintig fotogravures laten dramatische en rampzalige momenten zien; van slagveld tot schipbreuk. Over de zwart-wit gravures heeft Dean teksten geschreven, die sturend zijn in je duiding van wat je nou eigenlijk ziet. De woorden zijn waarnemingen en vrije associaties van de kunstenaar; beschrijvende woorden als ‘rock’ en ‘tough sea’ worden afgewisseld met termen als ‘SLUT’ en ‘Hells breath’ die in wit potlood over de gravures zijn gekalkt. Soms wordt het geheel een tikkie sarcastisch. Bij de begrafenis van een priester schrijft ze: ‘exit (Heaven?) →’ en een schipbreuk wordt gesierd door een droge ‘bye bye’. Deze sarcastische of kritische teksten zorgen voor een adempauze tussen de zware beelden van oorlogen en ongeluk, terwijl de confronterende beelden je terug halen naar de realiteit na een hypnotische dagdroom op zee. Deze afwisseling van ervaringen zorgt ervoor dat de expositie niet verveelt. Wij gaan terug voor nog een rondje.
Zelf bezoeken?
Kan je net als wij niet genoeg krijgen van Dean? In deze film krijg je een kijkje achter de schermen bij het totstandkomen van één van haar 16mm films. De kunstenaar vertelt over haar werk en het belang van analoge film.