Wat maakt het werk van de Hongaars-Franse fotograaf Brassaï (1899-1984) toch zo iconisch? Zijn het beelden van ouderwets geplaveide straten en verlaten trottoirs, mistige nachten of een zoenend stel in een Parijs café? De Franse hoofdstad… Ja, Parijs is Brassaï en Brassaï is Parijs. Het romantische, veel ook nostalgische beeld dat wij van Parijs in ons hoofd hebben, is misschien vaker dan we denken vormgegeven door deze fotograaf. De historische zwart-wit foto’s hebben ons idee van de stad Parijs gevoed en gevormd. Brassaï werd bekend in de jaren dertig, maar vreemd genoeg was in Nederland nooit eerder een groot retrospectief van de fotograaf te zien. Foam heeft nu de primeur met een tentoonstelling om je vingers bij af te likken.
Jule
van Ravenzwaay
23 oktober 2019
GO | NO GO #212: Brassaï’s Parijs in de mist
Gaan of niet gaan: dat bepaal je zelf. Wij geven je – met een kritische blik – tips voor tentoonstellingen. Deze keer bezochten we Fotografiemuseum Foam voor de tentoonstelling ‘Brassaï’.
Brassaï, 'Couple in a Café, near the Place d'Italie', c. 1932, © Estate Brassaï Succession, Paris
Brassaï is een pseudoniem. Zoals wel vaker gebeurde met later beroemd geworden fotografen, begon Brassaï meer uit noodzaak te fotograferen — om brood op de plank te krijgen — dan uit artistieke overwegingen. Gyula Halász was in 1924 naar Parijs gekomen om het te maken als schilder. Zijn echte naam bewaarde hij voor deze zogenaamde ‘hogere’ kunstvorm, en voor zijn fotografie koos hij voor Brassaï, wat ‘uit Brasso’ betekent, zijn geboorteplaats. Hij begint met fotograferen door zijn grote fascinatie voor het leven op straat: de gebouwen, straten, mensen, advertenties aan de muur — daar kreeg Brassaï pas inspiratie van. De 170 vintage prints die nu in Foam hangen, tonen niet alleen Brassaï’s bekende beelden van de de stad Parijs, maar laten je ook kennismaken met zijn andere werk, zoals zijn vele (kunstenaars)portretten. Samen met de presentatie van krantenberichten, tijdschriften en tekeningen, geeft de expositie tegelijk een mooi tijdsbeeld.
Brassaï, ‘On the Boulevard Saint-Jacques’, 1930-1932, © Estate Brassaï Succession, Paris
Parijs bij nacht is Parijs op haar best, moet Brassaï in de jaren dertig hebben gedacht. De stad is eindelijk rustig en krijgt in het licht van straatlantaarns een heel andere, mysterieuze aanblik. De straatverlichting van een brug weerspiegeld in de rivier de Seine, de grote koplampen van een auto in de mist, of de scherpe schaduwen van bomen op een muurtje. Licht en schaduw, zwart en wit; Brassaï componeerde er maar al te graag mee. Hij fotografeerde niet snel, maar langzaam, wat tot heldere, weloverwogen en gebalanceerde foto’s resulteerde. Brassaï onderscheidde zich van zijn voorgangers, en toen in 1932 zijn eerste boek Paris de Nuit (‘Parijs bij nacht’) werd uitgebracht, waren de reacties lovend. Brassaï fotografeerde toen nog maar twee jaar. Maar de fotograaf liet niet alleen de verstilde kant van de Parijse nacht zien, juist ook al het vertier trok hem het donker in. Ook dit komt uitgebreid terug in de tentoonstelling. We zien foto’s van pratende mensen in een bar, dansers op een feest of tippelende prostituees op straat. Brassaï legde met zijn camera een kant van Parijs vast zoals dat nog niet eerder was gedaan. Met een uniek gevoel voor de dramatiek van het zwart-witte beeld, transformeerde hij het alledaagse tot iets bijzonders.
Brassaï, ‘View through the Pont Royal toward the Pont Solférino’, 1933, © Estate Brassaï Succession, Paris
Geloof het of niet, in Foam is ook een sculptuur van Brassaï te zien. Het rood marmeren werkje heet Aurora en komt uit 1971. Het is een vrouwenlichaam met wulpse heupen en dijen vergelijkbaar met die van Kim Kardashian. Zo leert de tentoonstelling je dat er een tijd kwam dat Brassaï’s fascinatie voor het nachtelijke Parijs voorbij was. Na de Tweede Wereldoorlog richtte hij zich steeds meer op het maken van bijzondere portretten en fotografeerde hij menig kunstenaar. In de expositie hangt bijvoorbeeld een prachtig portret van Pablo Picasso, waarbij Picasso’s hoofd helder afsteekt tegen de imposante schaduw van een gigantische kachel. Ook blijkt Brassaï een ding te hebben gehad met ingekraste tekeningen van anonieme makers die hij tegenkwam in huizen of op straat. Hij maakte honderden foto’s van deze gevonden kunstwerkjes. Hoewel Brassaï en Parijs onafscheidelijk met elkaar verbonden zijn, kom je er in Foam achter dat zijn oeuvre veel breder is dan je wellicht zou denken.
Zelf bezoeken?
Hoe lang doe je er over?
Ongeveer 45 minuten
Expert level
Beginners |
Gevorderden |
Crazy pro
Meer weten
Vrijdagavondje met Brassaï? Dat kan! Foam organiseert een inloopworkshop waarin je ‘s avonds de stad Amsterdam ingaat om te fotograferen als Brassaï. En dat niet alleen – je mooiste print krijg je mee naar huis!