Als een piraat die gelokt wordt door het gezang van een sirene, lokt de stem van Céline Dion ons de expositie binnen. Aangekomen in de zaal zien we een melodramatische Bridget Jones vol overgave meezingen met het nummer All by myself, voor de echte diehards voorzien van karaoke-ondertiteling. Is De Pont een nieuwe karaokebar gestart? Nee, het beeld is onderdeel van A realistic portrayal of someone using love as an escapist drug van Belgisch kunstenaar Marijke De Roover (1990); de expositie bestaat uit een nieuwe video-installatie en aantal memes. Voor wie er niet bekend mee is: memes zijn afbeeldingen met komische onderschriften, die zich snel verspreiden over het internet. Het zijn vaak bestaande foto’s waarin de draak wordt gestoken met aspecten van (pop)cultuur. Het gevaar aan memes is echter dat ze door de grote verspreiding telkens aangepast en versimpeld worden, waardoor ze stereotypen en vastgeroeste opvattingen gaan bevestigen. De serie Niche context for frustrated queers bestaat uit een aantal afbeeldingen waarin De Roover gebruikt maakt van de beeldtaal van memes om stereotypes rondom homoseksualiteit juist te doorbreken. Zelfspot en persoonlijke ervaringen vormen de inspiratie voor de memes, wat zich uit in hilarische scènes waarin pijnlijk duidelijk wordt hoe het is om als homoseksuele vrouw te leven in een heteronormatieve maatschappij.
GO | NO GO #248: HartenRoover
Gaan of niet gaan: dat bepaal je zelf. Wij geven je – met een kritische blik – tips voor tentoonstellingen. We brachten deze keer een bezoek aan De Pont in Tilburg, waar momenteel de solo-tentoonstelling ‘A realistic portrayal of someone using love as an escapist drug’ van Marijke De Roover te zien is.
Het tweede deel van de expositie bestaat uit een video die getoond wordt in een kamer die baadt in roze licht. Voor het filmscherm staat een soort 3D-rode loper die Marijke De Roover ook gebruikte tijdens haar performance Live, Laugh, Limerence. De film is een zogenoemde muzikale ‘bricolage’, een werk dat is ontstaan uit materialen die toevallig beschikbaar waren. In het geval van De Roover bestaat deze found footage uit films: opera’s, musicals, Disney-films en romcoms. Deze bonte verzameling gevonden beeldmateriaal husselde de kunstenaar door elkaar met een aantal zelf geschoten scènes, waarna ze het geheel overgoot met een heerlijk sappige jus van kritische ironie in de vorm van een voice-over. Het eindresultaat is veelzijdig, accuraat, recht voor zijn raap, humoristisch maar bovenal kritisch. De stijl van Marijke De Roover is uniek. Met het interessante beeld van haar film prikkelt ze ons niet alleen, ze maakt vooral nieuwsgierig: waar gaat het werk nou eigenlijk over?
De kritische voice-over heeft haar pijlen voornamelijk gericht op de heteronormativiteit in mainstream media. In vrijwel alle blockbuster movies worden liefdesrelaties getoond tussen man en vrouw, waarin beide partijen voldoen aan de sociale rollen die bij hun geslacht zouden passen. De Roover neemt een kritisch standpunt in: ‘Liedjes proberen vaak te omschrijven wat je voelt wanneer je verliefd bent. En terwijl ze dit beschrijven, vertellen ze ons hoe we ons zouden moeten voelen, hiermee creëren ze normen die we kunnen vergelijken met onze eigen ervaringen’. Een van de beelden die voorbij komt in het videowerk is de ontmoeting tussen Tarzan en Jane. Terwijl de scène uit de bekende Disney-film zich in zwart-wit afspeelt, stelt de voice-over dat vrouwen in mainstream films altijd worden weggezet als naïeve, schattige en onhandige tieners. De films laten seksueel unempowered vrouwen zien. Ze willen je laten geloven dat je wordt beloond met een man wanneer je je als vrouw zo gedraagt. Vrouwelijke autoriteit wordt ondermijnd, en wanneer een vrouw een keer de baas is, is ze gemeen of kwaadaardig. Dit wordt zo gedaan om succes bij het grote publiek te garanderen, gaat de voice-over verder. Heteronormativiteit is een onderhuidse puist die onopvallend maar pijnlijk etterend onder de huid van onze samenleving leeft. Dat De Pont het podium vrijmaakt voor een homoseksuele vrouw die heteronormativiteit bespreekbaar maakt, is een goede stap op weg naar een samenleving waarin we geen onrealistische standaard hebben van wie je zou moeten zijn, hoe je je zou moeten gedragen en op wie je wel of niet verliefd zou mogen worden.
Het videokunstwerk gaat snel, er vliegen op hoog tempo allerlei beelden om je oren. Muzikale intermezzo’s uit romcoms, scènes uit Disney-films, sfeerbeelden van drukke steden, een eigen performance van Marijke De Roover, Marijke De Roover op de WC, De Roover in een zwembad, de kunstenaar aan een bar in conversatie met zichzelf. Al doe je nog zo je best om de hele film in hyper-focus-modus te bekijken, is het toch lastig om alles wat de kunstenaar je probeert mee te geven direct te begrijpen. Een inleidende zaaltekst als leidraad had ons wellicht wat meer handvatten kunnen bieden maar deze ontbrak in de tentoonstelling. De voice-over is in het Engels en maakt gebruik van nogal wat complexe woorden. Door de combinatie van hoge snelheid in beeld en geluid, en de keuze voor het Engels, ontstond er bij ons een grote behoefte aan een pauze. Een korte adempauze zit er echter niet in tijdens deze film. De storm raast een half uur door. Het liefst zou je de afstandsbediening vragen aan het personeel van De Pont om het beeld af en toe even te pauzeren of terug te spoelen. Want dat wat Marijke De Roover te vertellen heeft is zeker meer dan de moeite waard om gehoord en gezien te worden. Onze tip luidt dus: bekijk het videowerk twee keer en zie meer.