Laatst gaf ik mijn opa voor zijn verjaardag een vogelhuisje cadeau. Vanaf een afstandje keek ik tevreden toe hoe hij direct een ladder pakte om het huisje in de boom te timmeren. Dat ik even later gebiologeerd aan het staren was naar het eerste meesje dat aan kwam vliegen, had ik niet verwacht. Maar vogels zijn, als je er bij stil staat, iets bijzonders. Beestjes die door de lucht fladderen, jaarlijks duizenden kilometers afleggen en de wereld altijd vanuit een ander perspectief zien dan wij en op ons neerkijken. Grote en kleine, grijze en bontgekleurde, heuse zangtalenten of gekmakende roffelaars (I’m looking at you, specht): ze zijn er in allerlei soorten en maten. De verscholen vogelliefhebber in mij werd dan ook blij toen ik hoorde dat in Huis Marseille nu de eerste solotentoonstelling van Jean-Luc Mylayne te zien is. Zijn foto’s hebben namelijk allemaal één hoofdrolspeler: de vogel. En net als de vogels die hij fotografeert, reist Mylayne de hele wereld over. Naar zijn oorspronkelijke afkomst kunnen we slechts raden, want overal lees je ‘1946, woont en werkt in de wereld’. Fair enough.
GO | NO GO #275: Kijk eens naar het vogeltje
Gaan of niet gaan: dat bepaal je zelf. Wij geven je – met een kritische blik – tips voor tentoonstellingen. Deze keer bezochten wij Huis Marseille voor de tentoonstelling ‘Jean-Luc Mylayne. De herfst van het paradijs’.
Good to know: Jean-Luc Maylene is een fictief persoon: het is de kunstenaarsnaam van Jean-Luc en zijn vrouw Mylène. Ze hebben haar voornaam gebruikt als gedeelde achternaam om zo hun band te benadrukken; het kunstenaarsduo wil echter graag dat er over Jean-Luc Mylayne wordt gesproken als mannelijk enkelvoud (‘hij’ en ‘zijn werk’). Al ruim veertig jaar zoekt Mylayne de ontmoetingen op met vogels. Hun vluchtige aanwezigheid boeit het duo. De vogels als individu zijn de sterren van de foto’s, maar dit betekent niet dat zij altijd even groot en duidelijk in beeld zijn. Soms is het een heus zoekplaatje en voor je het weet sta je minutenlang voor een werk. Dit komt omdat ze soms in beweging zijn, in een onscherp gedeelte van de foto zitten, of afgesneden worden door de rand van het beeld (bonuspunten van ons als je de vogel op de foto in het koetshuis vindt). Hoewel het werk van Mylayne op het eerste gezicht lijkt op willekeurige foto’s in de natuur, met in de verte tekenen van menselijke beschaving als een huisje of hek, zijn de foto’s ook als poëtisch te interpreteren door de tijd die in een enkel werk gaat zitten: het vertrouwen winnen van een vogel, de analoge cameralenzen die hij zelf bouwt en het feit dat de beelden nadien soms nog bewerkt worden. Mylayne doet soms meerdere maanden over een foto en zijn geduld wordt dan ook vaak op de proef gesteld…
Het resultaat van zijn geduld mag er dan ook zijn. De foto’s van prachtige landschappen, felblauwe hemels, imposante heuvels en verdorde grassen springen van de muren, verspreid over dertien zalen in het oude grachtenpand vol trappetjes (lees: cultureel verantwoord aan je conditie werken). De ruimtes zijn rustig ingericht, met hoogstens een paar werken per zaal. Door de stilte in het museum en de serene rust die de foto’s uitstralen, is het kijken bijna een meditatieoefening en verliezen wij ons soms in een zoektocht naar het vogeltje. Met titels als ‘No 96, augustus 1990 tot december 1991’ blijft het gissen naar de omgeving waarin Mylayne de foto maakte of de soort vogel die er te zien is. Dat maakt ons nieuwsgierig: want waar zijn deze foto’s precies gemaakt? Zijn dit soort vogels ook vanaf mijn balkon in Amsterdam te spotten? Ergens in het werk van Mylayne zit ook een laag humor, want de vogels bepalen immers het beeld. Een net wegvliegende vogel, afgesneden door het kader of blurry door de beweging van de vleugels tart met zowel de kunstenaar als de toeschouwer. Wij moeten dan ook grinniken bij ‘No 320, april mei 2005’ waarop we Jean-Luc Mylayne zien staan met een grote verrekijker in zijn handen. Terwijl hij in de verte kijkt, fladdert een kleine vogel nét onder zijn lens, buiten zijn blikveld. Alsof hij het er expres om doet. Eén van de laatste werken in de tentoonstelling is de diptiek ‘No 498 – 499, januari februari maart 2007’. Links zitten twee vogels elk op hun eigen tak en kijken een andere kant uit. Op de rechterfoto zijn de vogels van tak verwisseld en kijken ze in dezelfde richting, richting de horizon. Samen lijken zij een ode aan het kunstenaarsechtpaar.
Bijzonder is dat de tentoonstelling is samengesteld door de Fondation Vincent van Gogh in Arles, Frankrijk. Het uitgangspunt is om de bijzondere connectie tussen Mylayne en Van Gogh te benadrukken. Wij zijn hier direct benieuwd naar, want: twee kunstenaars werkzaam in een andere eeuw en in een ander medium. En hoewel Van Gogh ook werd geïnspireerd door de natuur en wel eens vogels bestudeerde, behelsden de gevleugelde diertjes niet zijn hele oeuvre. Dat het in de kern zou gaan om de opvatting van tijd van beide kunstenaars, zien wij niet direct terug. Even verder lezen wij dat waar Vincent van Gogh het accent legde op de vaart waarmee hij schilderde, Mylayne juist traagheid toevoegt in zijn foto’s. Dit lijkt ons juist een extra tegenstelling. Dat de tentoonstelling is opgezet als visueel portret van de ‘diepe conceptuele connectie tussen de werken van Mylayne en Van Gogh’ wordt ons niet heel duidelijk, en de zaalteksten helpen hierin niet echt mee. Op de website van het Van Gogh Museum wordt het ons wel iets duidelijker: de voorliefde van Van Gogh voor de natuur is een inspiratiebron voor Mylayne geweest. Net als Van Gogh wil hij de verbondenheid die hij voelt met de natuur tot uitdrukking brengen. In die zin vieren beide kunstenaars de natuur in hun werk, en zorgt de tentoonstelling er desalniettemin voor dat ik fluitend en met mijn hoofd richting de bomen de gracht weer op stap. Op zoek naar een verrekijkerwinkel, als cadeau voor opa. Of stiekem gewoon voor mezelf.
Zelf bezoeken?
Nog niet uitgevogeld? Door de samenwerking met het Van Gogh Museum vind je ook daar werken van Jean-Luc Mylayne. In de serie “Van Gogh Inspireert” kun je nog drie levensgrote foto’s bekijken, deze zijn te zien tot en met 14 februari 2021 – heb jij alvast een leuke Valentijnsdate bedacht.