Soms lijkt er haast geluid uit een foto te komen. De ronkende motor van de groene auto, de muziek die uit de speakers klinkt. Vier jonge vrouwen vullen de wagen, de ramen geopend; terwijl de chauffeur haar hand soepel aan het stuur houdt, richten twee anderen hun blik op de fotograaf. De een draagt een hoofddoek, de ander niet, maar beide stralen ontspanning en zelfvertrouwen uit. Get in, losers! Dit type beeld van een groep zelfverzekerde jonge vrouwen komt bekend voor, uit films als Grease of uit het dagelijks leven, maar daar waar deze foto gemaakt is, zullen ze de aandacht pas echt trekken. De vriendinnen rijden hier namelijk door Ravat Aviv, een wijk in de Israëlische stad Tel Aviv waar voornamelijk Palestijnen wonen. In het land dat verscheurd is door oorlog is deze stad een populaire metropool waar verschillende bevolkingsgroepen, waaronder joden, moslims, en christenen, relatief vreedzaam naast elkaar wonen. Relatief, want elk conflict dat uitbarst in Israël heeft zijn weerslag op de spanning in de stad. De locatie vormt hierdoor een bewogen achtergrond voor het project van fotografe Iris Hassid (1965), A Place of Our Own. Voor dit project volgde ze vier Palestijnse Arabische vrouwen tijdens hun leven in en buiten Tel Aviv. Zo ontspannen als de vrouwen hier in de auto zitten, zo complex is hun leven in werkelijkheid.
GO | NO GO #334: Een eigen plek
Gaan of niet gaan: dat bepaal je zelf. Wij geven je – met een kritische blik – tips voor tentoonstellingen. Deze keer was onze redacteur Puck Gerkema in het Joods Museum voor de tentoonstelling ‘Iris Hassid: A Place of Our Own”.
De samenstelling van de Israëlische bevolking bestaat voor 74% uit Joodse Israëliërs, voor 20% uit Palestijnse Israëliërs, en een kleine 6% behoort tot een andere groep. Van de Palestijnse Israëliërs is het grootste deel moslim en spreekt men Arabisch; een uitzondering in een land waarin de voertaal inmiddels Hebreeuws is. Toen Hassid door haar oude studentenwijk Ravat Aviv wandelde, werd ze niet alleen getroffen door de zelfverzekerde en modieuze uitstraling van de Palestijnse studenten, maar ook door hoevelen van hen Arabisch spraken. ‘Ze zagen er anders uit dan de Arabische vrouwen in Israël die ik in de media zag,’ lees je in de zaalteksten van het Joods Museum. ‘Hoe is het voor hen om een Palestijnse inwoner van Israël te zijn, en waarom kozen ze ervoor te studeren in een Joodse samenleving?’ Met deze nieuwsgierige blik ging Hassid op zoek naar deelnemers voor haar project. Ze vond Samar (student aan de filmacademie), Saja (psychologiestudent), Majdoleen (architectuurstudent) en Aya (student genderstudies) en fotografeerde hen tussen 2014 en 2020: een tijdsperiode waarin de levens van de Palestijnse bewoners extra onder druk kwam te staan door de Wet op de Natiestaat. In deze wet werd Israël werd benoemd als historisch thuisland voor het Joodse volk, met Hebreeuws als officiële taal. Ben je die taal niet machtig, dan heb je nu geen recht meer op een vertaling of een tolk. Palestijnse Israëliërs werden al gediscrimineerd, en deze inperking van het Arabisch, voor velen hun moedertaal, marginaliseert hen nog meer.
Met deze kennis in je achterhoofd vallen Hassids foto’s op door hun schijnbare alledaagsheid. Ondanks alles wat er in hun thuisland gebeurt, zie je de dames kletsen in een café, boodschappen doen, of ontbijten op hun rommelige studentenkamer. Het leven gaat gewoon door. Hassid bouwde in de jaren dat ze de vier vrouwen fotografeerde een sterke band met ze op, waardoor ze ook werd uitgenodigd tijdens belangrijke persoonlijke- en familiemomenten. Zo fotografeerde ze Madjoleens bruiloft in 2021; op een van de foto’s zien we de bruid dansen met haar moeder, haar oma’s en tantes. Ontroerend zijn ook de foto’s van Samar, die op bezoek is bij haar familie in de stad Nazareth. Ze zit samen met haar nichtjes op en rond de bank, met haar grootmoeder in het midden. Samars hand rust liefdevol op oma’s knie, terwijl de matriarch ons vastberaden aankijkt met een kopje koffie in haar hand. De afgelopen vijftig jaar zullen niet makkelijk zijn geweest voor haar – zowel de Eerste als de Tweede Intifada leidden tot heftige gevechten – maar desalniettemin straalt grootmoeders blik trots en kracht uit. Met zulke vrouwen als voorbeeld is het geen wonder dat Hassids modellen zo zelfverzekerd op de foto staan.
Tel Aviv is waar Hassid de meeste foto’s heeft genomen: de stad waar de vier vrouwen naartoe waren verhuisd om te studeren en, zoals elke jongvolwassene, zich te ontwikkelen. De negatieve stereotypen over Arabische Palestijnen zaten de vrouwen echter meer in de weg dan ze hadden verwacht. Zo lees je in de zaalteksten hoe Samar er steeds maar niet in slaagde een kamer te vinden, omdat huisbazen haar afwezen vanwege haar Arabische identiteit. Aya vertelt hoeveel bekijks ze trekt als ze met een hidjab door het centrum loopt: ‘Ook al is het een gemengde stad van joden en arabieren, doet niemand een poging om ons te begrijpen.’ Ook Hassids foto’s zelf zijn controversieel. Zo kregen de medewerkers in het Joods Museum enkele boze reacties van bezoekers: hoe kon het dat in hier, in het Joods museum, foto’s van Palestijnse vrouwen te zien waren? Alleen al hierom is Hassids project van belang: zolang vrouwen als Madjoleen, Samar, Aya en Saja niet worden herkend en erkend als medeburger, zal de situatie in Israël niet verbeteren.
Zelf bezoeken?
In 2013 maakte VICE een documentaire van 25 minuten over Fashion Week in Tel Aviv. De gesprekken zijn wat verouderd (ontwerpers die zich mopperen dat te dunne modellen niet meer mogen), maar de beelden tonen goed de enorme tegenstellingen in de stad. Terwijl ontwerpers en modellen hun creativiteit tonen op de runway, moet iedereen een paar minuten later de schuilkelders in vanwege een bombardement van Hamas op de stad.