Mijn eerste aanraking met de surrealisten was, zoals waarschijnlijk voor velen anderen, via de smeltende klokken van Dali en de Ceci n’est-pas-une-pipe van Magritte. Later leerde ik de minder bekende beelden en namen kennen zoals de buitenaardse landschappen van Leonora Carrington en het behaarde theeservies van Meret Oppenheim. Pas heel recent word ik me steeds meer bewust van de manier waarop het surrealisme zijn tentakels uitstrekt tot in de hedendaagse kunst. Met kunstenaars die hun fantasie en spontaniteit net zo laten spreken als de surrealisten. Zij combineren fantastische fictie met realiteit, waardoor een absurde visie op de werkelijkheid ontstaat.
Birgit
Van Beek
24 januari 2023
GO | NO GO #342: Leven na de dood
Gaan of niet gaan: dat bepaal je zelf. Wij geven je – met een kritische blik – tips voor tentoonstellingen. Onze redacteur Birgit van Beek bezocht KM21 in Den Haag waar op dit moment de tentoonstelling ‘An alligator in the clouds’ van Basim Magdy te zien is.
Basim Magdy, 'A Poetic Exchange of Courtesies', 2010
De titel An alligator in the clouds bij KM21 verraadt al een beetje dat Basim Magdy precies zo’n hedendaagse surrealist is. Deze kunstenaar-duizendpoot, die zich niet op een enkel medium focust, is fotograaf, schilder, illustrator, filmmaker, installatie- en collagekunstenaar. Misschien dat laatste wel het meeste. Zijn oeuvre omvat een collage van foto, tekst, film, tekening, schildering en andere technieken die samen zijn kijk op de wereld zo sprekend mogelijk tot uiting brengen. Dat doet hij met felle neonkleuren en onconventionele materialen. In het eerste werk bij binnenkomst zweven twee met glitters bezaaide fluoriserende menselijke schedels voor een witte achtergrond die een vrolijke grijns opzetten met hun glimmende gouden en zilveren tanden. Ze voeren een wat absurd gesprek, zo lijkt het in ieder geval, want boven het linkerhoofd staat de tekst ”And the hand said to the other hand” waar rechts op gereageerd wordt met ”I shall protect you from the wind”. Wat laat zien hoe Magdy met taal – in zijn titels of in het werk zelf – de realiteit voedt met het absurde en boven realiteit en ratio uitstijgt tot surrealiteit.
Basim Magdy, 'FEARDEATHLOVEDEATH', 2022
Basim Magdy, 'FEARDEATHLOVEDEATH', 2022
Life – will – send – you – clear – messages – about – the – death – of – others. – Life – will – send – you – coded – messages – about – your – own – death.
Deze tekst verschijnt op beeld in de film FEARDEATHLOVEDEATH (2022), de spil van de tentoonstelling. Deze film laat heel goed zien hoe Magdy de perks van verschillende mediums samenbrengt in videowerk. Beelden van het leven vóór en na de dood volgen elkaar op. Uit al deze ogenschijnlijk losstaande beelden kunnen we de boodschappen ontwarren over de dood, die van anderen en van onszelf. Grottenstelsels, begraafplaatsen en de slaapkamer van een overledene vertellen het verhaal over de dood en de leegte die achterblijft. Meer cryptische boodschappen worden overgedragen in andere scènes, over hoe we leven mèt de dood. De kermisattractie waar mensen zich vrijwillig woest in laten rondslingeren om zich een beetje levend te voelen. Staat recht tegenover de industrie en flatgebouwen, die voor velen de dagelijkse omgeving en hun leven bepalen en waar de tijd ongemerkt voorbijgaat. Deze bruggetjes weet Magdy te bouwen door beelden samen te brengen als een collage in film. Door een man met een wit masker over de beelden heen te plaatsen, krijgt al die vrolijkheid een onheilspellende bijsmaak. De verschillende teksten die te horen en te lezen zijn in de video, bieden nieuwe perspectieven naast wat er te zien is. De ‘onrealistische’ en sfeerbepalende kleuren van veel scènes, heeft Magdy gemaakt door stukjes filmrol te pekelen in gekleurde vloeistoffen. Alles tezamen maakt een droomwereld die soms meer op een nachtmerrie lijkt. Het roept bij mij de melancholie op die ook opborrelt bij de surrealisten van weleer, zoals de landschappen van Leonora Carrington.
Basim Magdy, 'The Hollow Desire to Populate Imaginary Cities', 2014.
Magdy laat zich graag inspireren door een eclectische mix van science fiction, stripboeken en bijbelverhalen, die allemaal speculatief van aard zijn. Deze speculatieve methode vind je terug in het werk The Hollow Desire to Populate Imaginary Cities, een fotoserie waarbij de verhalende titel een nieuwe, fictieve, kijk biedt op de herkenbare foto’s. De fotoverzameling bij binnenkomst aan de linkerhand is hier een voorbeeld van. De foto’s zijn allemaal herkenbare landschappen, een mix van natuurlijk landschap, industrieterrein en woongebied. De foto’s hebben ook duidelijk even liggen marineren in vloeistoffen die zorgen voor felle, onrealistische kleuren. Door de begeleidende tekst van de titel raak je als bezoeker opeens vervreemd van de plekken op de foto’s, de plekken die leeg en vijandig aanvoelen, de plekken op de foto’s ogen opeens verlaten, post-apocalyptisch zelfs, terwijl ze dat niet perse zijn.Het werk plaatst vraagtekens bij neiging van de mens om alles op en van de aarde maar te willen gebruiken voor eigen gewin. Waarom moet de mens toch overal een stempel op drukken? De plekken op de foto’s lijken daardoor een soort spooksteden, ze suggereren een wereld waarin de mens niet meer bestaat. Maar dat is ook niet zo’n ondenkbaar scenario, als we nog even zo doorgaan met onze omgang met de aarde…. Ons einde is bij Magdy bitterzoet, want de kunstenaar zet tegenover de apocalypse wel een positief toekomstbeeld. Een toekomstbeeld dat de mens niet centraal stelt. Ook wanneer wij zouden ophouden te bestaan is er voor de aarde hoop. Voor de aarde is er leven na de mens(endood). Dit is de hedendaagse surrealistische blik van Magdy: een blik die verder gaat dan de mens-centrale realiteit.
Zelf bezoeken?
Hoe lang doe je er over?
45 minuten
Expert level
Beginners |
Gevorderden |
Crazy pro
Meer weten
Ben je net als ik gefascineerd geraakt door het concept van wereld-maken en speculatieve fictie? Filosoof Donna Haraway heeft hier een uitzonderlijk inzichtvol boek over geschreven genaamd Staying with the trouble een absolute aanrader dat mijn perspectief op ons leven op aarde al op zijn grondvesten heeft doen schudden. En dat kunnen we met zijn allen best wel eens gebruiken.