Er zijn twee soorten wereldveranderaars. De eerste denkt daarbij aan een glimmende nieuwe wereld, zoals een digitale (Mark Zuckerberg) of zelfs een andere planeet (Elon Musk). De tweede droomt, ondanks de moeilijkheden ervan, over déze wereld. Vaak zijn de oplossingen daarvoor een stuk minder glamoureus. Een leefbare aarde (de klimaatactivist), gelijkheid (de leerkracht), gezondheid (de dokter) of een plek waarin mensen elkaar beter begrijpen (de schrijver). De tentoonstelling Brave New World in de Fundatie belicht precies deze twee verschillende nieuwe werelden door de ogen van zestien jonge schilders. Ze maken het persoonlijke politiek, en het politieke onpersoonlijk.
Laura
Korvinus
20 maart 2023
GO | NO GO #346: Beautiful World, Who Are You?
Gaan of niet gaan: dat bepaal je zelf. Wij geven je – met een kritische blik – tips voor tentoonstellingen. Deze keer bezocht onze redacteur Laura Korvinus de tentoonstelling ‘Brave New World’ in de Fundatie, Zwolle.
Zaaloverzicht, 'Brave New World', foto: Peter Tijhuis
Volgens de schrijver Amitav Ghosh zit de wereld gevangen in een crisis van verbeelding. Daar hebben de schilders in Brave New World vooralsnog weinig last van. Met verf op doek raken ze aan talrijke onderwerpen, van racisme tot seksualiteit, en van spiritualiteit tot technologie. Hun kleuren zijn gekozen uit de oneindige mogelijkheid aan opties die er tegenwoordig te maken zijn. Sommige zijn zo fel dat ze digitaal lijken, anderen zijn zo diep en donker dat ze met dikke pigmenten gemengd lijken te zijn op de mengpanelen van oude meesters. De rijkdom die de jonge schilders zien in het eeuwenoude medium spat van de doeken af. Door de enorme variëteit aan thema’s, kleuren en stijlen is er weinig samenhang tussen de werken, behalve dat ze hetzelfde medium gebruiken. Zo is er voor ieder wat wils, maar kan het soms wat overweldigend aanvoelen.
Zaaloverzicht, 'Brave New World', foto: Peter Tijhuis
De theorie dat schilderkunst steeds abstracter zou worden, was enorm populair in de tweede helft van de twintigste eeuw. De beroemde kunsthistoricus Clement Greenberg had deze theorie bedacht en stelde dat schilderkunst moest worden ervaren en bekeken vanuit de eigenschappen van het materiaal. Wát er werd verbeeld was daaraan ondergeschikt. De kunstenaars in Brave New World laten zien dat abstract werk juist heel emotioneel geladen kan zijn. De desolate landschappen van Marina Rheinghantz (1983) roepen zowel leegte als opwinding op, en dat komt niet alleen door de handgeschreven woorden die je af en toe vindt als je goed kijkt. Sommige lijken op brandende bossen, andere een grijs strand waar as is neergedaald. Alles lijkt te bewegen, en staat tegelijk muisstil, zoals alleen de natuur dat kan. Ook Loie Hollowell (1983) laat zien dat abstractie krachtige thema’s kan dragen. De ellipsen en gestileerde silhouetten van borsten en gezichten waaruit haar beelden zijn opgebouwd zijn hypnotiserend. In The Book of Birth 1 lijken de kleine spatadertjes van de borsten af te druipen als hete lava stromen. In het midden ervan bolt een zwangere buik naar voren, vrij van vooroordelen, de navel trots uitstekend van de gespannen huid. Eerder zag ik haar werk in een tentoonstelling die heel toepasselijk Le cauchemar de Greenberg (‘de nachtmerrie van Greenberg’) heette.
Avery Singer, 'Calder (Saturday Night)', 2017, Defares Collectie.
Als Greenberg nu uit zijn modernistische droom zou ontwaken in Brave New World, zou hij ー hoogstwaarschijnlijk tot zijn grote verbazing ー ontdekken dat figuratieve kunst ook weer springlevend is. Sommige kunstenaars kiezen voor herkenbare voorstellingen om de vreemde relatie tussen feit en fictie voelbaar te maken, juist in een wereld waarin technologie sterk verweven is met alle onderdelen van het leven, dus ook het kunstenaarsschap. Avery Singer (1987) maakt zelfs gebruik van een robot, om te onderzoeken hoe een zo neutraal mogelijk schilderij er uitziet. Het resultaat is metalig vlechtwerk van glimmende oppervlakken, splinters van schermen en digitale kleuren.
Zaaloverzicht, 'Brave New World', foto: Peter Tijhuis
“Het schilderij Abat-Jour, waarop twee geliefden in elkaar verdwijnen, badend in oranjerood lamplicht dat vanaf een onbekende plek op hen schijnt, overtuigde mij van de transformatieve kracht van genot.”
Andere kunstenaars schilderen juist heel intieme, alledaagse situaties die moderne eenzaamheid, ongemak en liefde raak weten te verbeelden. Zo maakt Louis Fratino (1993) autobiografische schilderijen waarvan de kleuren en vormen doen denken aan Matisse en Picasso. Het schilderij Abat-Jour, waarop twee geliefden in elkaar verdwijnen, badend in oranjerood lamplicht dat vanaf een onbekende plek op hen schijnt, overtuigde mij van de transformatieve kracht van genot. Fratino geeft verlangen een universeel uiterlijk en laat zien hoe bevrijdend het kan zijn om je daaraan over te geven. Op een ander schilderij van hem, Patrizia Cavalli’s christmas dinner table, schemert het nachtlicht op een tafelblad met een wit kleed. Hier wil ik aanschuiven, tot diep in de nacht filosoferen, met de wijn half in de glazen en de kruimelige borden nog op tafel, en het niet opgegeten drakenfruit nog uitgestald. Met blozende wangen en benevelde zielen de grote vragen beantwoorden, de contouren van de nieuwe wereld tekenen op het tafelkleed.
Zelf bezoeken?
Hoe lang doe je er over?
60 minuten
Expert level
Beginners |
Gevorderden |
Crazy pro
Meer weten
De titel van de tentoonstelling is ontleend aan een citaat uit Shakespeares’ toneelstuk The Tempest. In 1932 is het ook de titel geworden van een dystopisch fictieverhaal van Auldous Huxley, waarin mensen in een utopie gevangen raken in een systeem wat steeds meer menselijkheid van hen afneemt. “Oh Brave New World!” wordt nog steeds gebruikt als licht ironische uitroep.