GO | NO GO #370: Indonesië in het kort

De Nieuwe Kerk doet zijn best om de vele kanten van Indonesië te laten zien. Dat begint meteen als je de tentoonstelling binnenloopt. In een ronde ruimte zijn verschillende (opgezette) diersoorten gerepresenteerd die je er kan vinden; denk aan orang-oetans, panters en de neushoornvogel. In diezelfde ruimte maak je ook meteen kennis met de kunstenaar Mangmoel (1984), die met felgekleurde (doorgaans gevonden) materialen werkt. Met Luna 9, dat bestaat uit garen, kabeldraad, schuimrubber en plastic, creëert hij een landschap van verschillende kleurrijke koralen en geeft zo commentaar op de wegwerpmaatschappij en wat dat met de natuur doet. Verderop in de tentoonstelling komen de verschillende geloven van Indonesië aan bod. Tegenwoordig is zo’n 2% van de bevolking hindoe, maar tot de vijftiende eeuw was dat aandeel veel groter – een uit vulkanisch gesteente gehouwen Ganesha (de godheid met een olifantenhoofd) uit de negende eeuw illustreert dit. Ook al hebben nieuwe geloven sindsdien hun intrede gedaan, was (en is) er respect voor de artistieke producten van het verleden. Maar al snel gaat het in de tentoonstelling vooral over de relatie met Nederland. Misschien iets te snel. De juwelen, de wajangpoppen, krissen en andere historische objecten die de cultuur van de archipel tastbaar maken, zijn zo indrukwekkend – dat deel van het tentoonstellingsverhaal had nog wat langer mogen duren. De geschiedenis die Indonesië niet deelt met Nederland is een stuk langer dan die wel gedeeld wordt. Bovendien lijkt de hoofdrol te verschuiven ten koste van de archipel.

De teksten die bij de objecten te lezen zijn, laten te wensen over. Aan het einde van de tentoonstelling is er een prachtig beschilderde, lange, hangende doek (Timur Merah Project VII: Divine Comedia, 2021) te zien van kunstenaar Citra Sasmita (1990). Menselijke en dierlijke figuren in verschillende kleuren, sommigen met een halo, tuimelen over elkaar; we zien kronkelende slangen, twee samengesmolten mensen waaruit een boom groeit met daarboven een haast lichtgevende figuur die alles overziet. Het zijn mythologieën die uitleg nodig hebben, maar niet volgens De Nieuwe Kerk. Na een paar zinnen over de kunstenaar – die zo algemeen zijn dat ze regelrecht gekopieerd lijken van haar website – wordt slechts één zin aan dit kunstwerk gewijd; dat het geïnspireerd zou zijn op het werk van Hiëronymus Bosch. Jammer. Vooral omdat de laatste twee woorden van de titel er niet voor niets staan. Sasmita wil namelijk een parallel leggen tussen de reis die in het hindoeïstische epos Bhima Swarga werd gemaakt naar de onderwereld, en de reis die wordt afgelegd in Dantes beroemde Goddelijke komedie. Toch leuk om te weten waar de titel naar verwijst. Een andere vreemde greep is dat bij een speech van Soekarno waarin hij de onafhankelijkheid uitroept eerst de Nederlandse vertaling wordt gegeven, om het pas erna te herhalen in het Indonesisch. Deze hiërarchie, een pijnlijk punt in de Nederlands-Indonesische geschiedenis, voelt toch wat wrang.