GO | NO GO #371: Zulma’s zondagse rust

Toen er nog sprake was van een Roger Raveel museum in Deinze, een stad iets verderop, zorgde Zulma De Nijs ervoor dat het gebouw neergepoot werd waar het thuishoort: in het geboortedorp van de kunstenaar. Háár man. Het museum in Machelen-aan-de-Leie is zo een van de wapenfeiten van Zulma de manager. In de eerste zaal maken we via enkele archieffoto’s kennis met haar: Zulma als communicant, met haar zussen, met vrienden. Een krantenartikel waarin Raveel kort na haar dood geïnterviewd wordt, sluit het rijtje foto’s af. Net zoals dat gaat in een dorp, moeten we anekdotes rapen in de wandelgangen. ‘Zulma was zot van cactussen’, hoor ik iemand zeggen. Raveels kunstwerk Bloempotje (1948) lijkt nochtans eerder op een vetplant. En toch typeert het haar. Twee werken uit 1948 flankeren in de eerste zaal de introductietekst, Vaasje met bloemen en Portret van Zulma, een potloodtekening waarin Raveel met enkele rake lijnen zijn model vastlegt. Zulma bracht met haar bloemen en planten de fleur en huiselijkheid in het leven van Roger Raveel, maar ze was ook kordaat. Getuige daarvan zijn de strenge, gekruiste armen op het portret. ‘Critici die negatief over Raveel schreven, konden zich aan een uitbrander verwachten,’ lezen we. Dat geloof ik graag. De twee werken konden niet beter gekozen zijn. Ze geven gestalte aan het eerste en laatste model van Raveel. De onwankelbare vrouw die hem steunde door dik en dun en tegelijk ook zorgde voor een veilige thuishaven. Een uitgebreide biografie over Zulma zal je in de tentoonstelling niet vinden, maar lees je in de gekozen werken. Een keer zien we Zulma echt. In een homevideo zit ze erbij zoals ze vaak geschilderd werd, lezend in de zetel. Het koppel is dan al op leeftijd. Raveel doet een poging om huiskat Pitou op Zulma’s schoot te zetten. De poes ontsnapt, maar vlijt zich al snel naast Zulma neer. Couple goals.

De ruim 60 getoonde werken dateren grotendeels uit de vroege periode van Raveel, grofweg van 1948 tot 1970. Het is haast niet bij te houden hoe vaak hij zijn muze op doek, karton of hardboard (het koppel had het niet breed) vastlegde. 1948 was een sleuteljaar, niet alleen trouwde hij toen met Zulma, zijn herkenbare stijl begon dan ook vorm te krijgen. Raveel schilderde niet langer wat hij geleerd had op de academie, maar legde vast wat hij zag. Dat betekende dus ook huiselijke activiteiten, van het zondagse kaartspel of kruiswoordraadsel tot de strijk doen. En altijd was daar Zulma. Zij stond model voor alle vrouwen. Enkel aan de geföhnde krul kan je haar herkennen, net zoals je Raveels mannen herkent aan de platte pet. In Vrouw voor het venster (1952) is het dan ook overduidelijk dat we over haar schouder meekijken, ook al is haar gezicht onherkenbaar gemaakt met groene en rode horizontale strepen. Dat experimentele zie je ook terug in Vrouw met rode arm (1949-1951) en Kaartlegster (1952). Beide kunstwerken lijken op het eerste gezicht doodgewone scènes ten huize Raveel-De Nijs en toch is er iets niet in de haak. De kunstenaar speelt in de Kaartlegster met grote kleurvlakken en het perspectief van de tafel. In werkelijkheid zou het kaartspel er zo afschuiven. Een van de tafelpoten verdwijnt bovendien in de schort van de vrouw. Ook Vrouw met rode arm is opgebouwd uit verschillende kleurvlakken; de meest opvallende is natuurlijk de rode arm. De expo wisselt zo netjes af tussen experimentele schilderijen en de kleinere werken met inkt op papier. Die laatste maakte Raveel uit de losse pols tijdens hun uitstapjes. In Oostende (1987) is Zulma één geworden met het kruiswoordraadsel dat ze oplost. Haar gelaat is een zwart vierkant, net zoals die in de krant waarover ze gebogen zit. Zelfs op vakantie geniet het koppel van die kleine, ingetogen momenten. De tentoonstelling weet die zondagse rust die Zulma uitstraalde ook over te brengen aan de bezoeker.