De kans bestaat dat jij vorige week donderdagavond in het Stedelijk was voor de opening van de tentoonstelling van Ed van der Elsken, De verliefde camera. In dat geval is de kans heel groot dat je vrij weinig van de iconische foto’s hebt gezien. Met ruim 4500 bezoekers, een rij die tot aan de ingang van het Van Gogh Museum doorliep en de drie bars waar iedereen naartoe dromde, voelden wij ons een beetje alsof we in die scène van The Lion King beland waren waarin Mustafa en Simba bijna vertrapt worden door een woeste kudde gnoes. Niet veel tijd noch ruimte om goed te kijken naar het overzicht van de beroemde Nederlandse fotograaf dus. Gelukkig hebben wij deze week een herhaalbezoek gebracht en loopt de tentoonstelling nog tot eind mei. Dat is maar goed ook, want er is een hoop te zien!
GO | NO GO #39: Eindeloos veel Ed
Gaan of niet gaan: dat bepaal je zelf. Wij geven je – met een kritische blik – tips voor tentoonstellingen in Amsterdam. Deze keer: de expositie ‘Ed van der Elsken – De verliefde camera’ in het Stedelijk Museum.
Een korte introductie: Ed van der Elsken (1925-1990) is wereldberoemd als straatfotograaf die mooie meisjes, kussende stellen en rebelse jonge mensen onsterfelijk heeft gemaakt. Maar in zijn decennialange carrière heeft hij ook prachtige korte filmpjes gemaakt en is hij al fotograferend op wereldreis naar Hong Kong, Tokio, New York, Mexico en Centraal Afrika gegaan. Zijn grote doorbraak vond in de jaren 50 plaats, toen hij in Parijs woonde; hij werd ontdekt door Edward Steichen, conservator van de fotocollectie in het MOMA in New York. Steichen nam een selectie van Eds werken op in een tentoonstelling en raadde de fotograaf aan om een fotoboek te maken over het leven in Parijs. Dit boek, Een liefdesgeschiedenis in Saint-Germain-des-Prés, werd een wereldhit, zo ook Ed van der Elsken zelf. In het Stedelijk museum zie je nu het grootste overzicht wereldwijd van zijn werk in 25 jaar.
Everybody loves Ed. Zijn foto’s van het dagelijks leven zijn grappig, charmant en alle andere mooie beschrijvingen. Hoewel het spontane snapshots lijken, zie je al gauw dat het in werkelijkheid vaak goed doordachte composities zijn. Je hoort Ed, midden op de Dam met zijn camera staand, bijna roepen: ‘Schoonheid, lach eens naar mij!’ Deze tentoonstelling laat echter zoveel meer zien dan alleen een paar mooie kiekjes; het overzicht is echt volledig, met archiefmateriaal, boeken, filmpjes én foto’s. Ook zie je meer dan alleen zijn Amsterdamse plaatjes; je ontdekt Ed de reiziger die overal ter wereld de werkelijkheid (soms lief, soms rauw) heeft weten te vatten. Loop door deze tentoonstelling en je gaat van Noord naar Zuid en van Oost naar West, alles in sfeervol zwart-wit met af en toe een vleugje kleur.
Uit onze beschrijvingen hierboven kun je het al een beetje raden: er is echt heel veel te zien. Misschien zelfs een beetje te veel; alle zalen zijn bomvol. Het mooie aan Eds werken is dat elk beeld de moeite waard is, elk filmpje een plezier is om naar te kijken. Tel daar nog op dat alle wandteksten een fijne context bieden (en je ze dus wilt lezen) en het archiefmateriaal met brieven en notities van de fotograaf ook leuk zijn. Na drie zalen waren wij al een beetje moe en dan hadden we de vier grote zalen met zijn beroemde straatfoto’s nog niet gezien. ‘Te veel Ed’ bestaat eigenlijk niet, maar wij zijn ook maar mensen en op een bepaald moment zijn wij verzadigd. Dan gaan we toch net iets sneller door de zalen lopen, kijken we toch net iets korter naar zijn foto’s, blijven we niet meer lang naar de beelden turen. Ed verdient meer dan dat en in dit geval zou dat ‘less is more’ zijn geweest. Tip du jour: loop wat sneller door de donkere zalen in het begin, zodat je nog alle energie en focus hebt in de zalen met alleen zijn iconische straatfoto’s.
Zelf bezoeken?
Deze keer hebben we eigenlijk een ‘meer zien’, mocht je nog wat energie over hebben. In de zalen tegenover De verliefde camera is tot en met 5 maart 2017 de expositie Jean Tinguely – Machinespektakel te zien. Wij zijn al geweest en vonden het te gek, wat je hier ook nog even kunt teruglezen. De link tussen Tinguely en Van der Elsken is heel leuk: in 1961 fotografeerde Van der Elsken de tentoonstelling Bewogen Beweging van Tinguely, ook in het Stedelijk museum. Van der Elskens vrouw Gerda was zo’n groot fan van Tinguely dat toen Ed en zij op 12 juni van dat jaar een zoon kregen, zij hem Tinelou (een variatie op Tinguely) besloot te noemen.