Afgelopen zomer spendeerde ik meer tijd dan ooit aan tafeltjes buiten, pratend met vrienden, terwijl er tranen in onze koffie druppelden. Het leek wel of het leven had besloten om iedereen voor het eerst echt een voorproefje te geven van hoe onvoorspelbaar en complex het soms kan zijn. Of het nu verlies van een dierbare, hartzeer of grote twijfels over de toekomst waren, we probeerden elkaar zo goed als het ging te behelpen met adviezen gebaseerd op onze beperkte levenservaring als verdwaalde twintigers. Daarnaast raadden we elkaar veel literatuur, uitspraken van dichters en kunstwerken aan. Ook ik verloor mij bijna obsessief in boeken, en struinde op luwe avonden het internet af naar kunstenaars die op zoek gaan naar wat mensen drijft om te helen. In een van de boeken die ik las, voelde de hoofdpersoon zich schuldig omdat haar vader aan het overlijden is, en er toch niks belangrijker voor haar lijkt te zijn dan kunst en literatuur. Maar ik neem het haar niet kwalijk.
SPECIAL | Voor degenen met een gebroken hart
Er is weinig helender dan iemand ‘ontmoeten’ – in een boek, film of kunstwerk – die in een andere tijd, op een andere plek, in een ander leven, iets soortgelijks heeft ervaren en daar de woorden aan heeft gegeven waar je naar op zoek was.
Tracey Emin: Trust Me (2000)
Natuurlijk kon ik niet om Tracey Emin (1963) heen, de koningin van het liefdesverdriet. Je kent haar misschien van het kunstwerk My Bed, waarvoor ze haar verfrommelde bed het MoMA in sleepte. Toen ze na een relatiebreuk in een depressie belandde en dagenlang beneveld in bed lag, keek ze achterom en zag hoe haar bed een monument was geworden van de donkerste momenten uit haar leven. Ze presenteerde het, inclusief anticonceptiepillen, bebloed ondergoed, halflege flessen drank en pluizige huiskamerslofjes, pontificaal in het midden van de museumzaal. Haar sterk autobiografische kunst balanceert altijd op een dunne lijn tussen pijnlijke gebeurtenissen uit haar leven en een weerbarstig verlangen naar liefde. Haar beroemde dagboekteksten, die ze uit liet voeren in neonlampen met haar eigen handschift, raken mij iedere keer. ‘You loved me like a distant star’, ‘Trust Me’, `I want my time with you’. Tragisch en hoopvol tegelijk, spreken de melancholische neonlichten op een universele manier uit wat het betekent om verliezen, te verlangen en opnieuw te moeten beginnen.
Karla Hiraldo Voleau: Another Love Story (2022)
Een nieuwe ontdekking voor mij was het werk van Karla Hiraldo Voleau (1992). Haar fotoproject Another Love Story begon als een verslag van het samenkomen met haar oude liefde, X, maar gaat uiteindelijk over hoe ze er na een jaar achterkwam dat hij een dubbelleven leidde met een andere vrouw. Deze ontdekking katapulteerde haar plots in een andere realiteit, vervreemd van haar eigen binnenwereld. Ze vroeg zich af wie de man was met wie ze zo lang samen was, wat er echt is en wat niet. In een poging om zich met de traumatische gebeurtenis te verzoenen, besloot ze een acteur – Pierre – in te huren en met hem verschillende momenten uit haar relatie opnieuw te beleven voor de camera. Het resultaat zijn pijnlijk intieme foto’s, waarop Pierre poodjebaadt in een bergmeer of door de kunstenaar in zijn nek wordt gekust. Een groot deel ervan schoot ze gewoon met haar iPhone, waardoor je nog sterker het gevoel hebt dat je naar een ‘echte’ foto van een verliefd koppel kijkt. Het ensceneren hielp haar afstand te creëren tot de breuk, en haar persoonlijke ervaring om te vormen tot iets universeels. Met Another Love Story brengt ze haarscherp de spanning tussen waarheid en werkelijkheid in beeld, breekt ze de illusie dat fotografie een ‘eerlijk’ medium is, en durft ze uit te spreken dat onze fotorollen ons misschien vooral een beeld geven van hoe we willen zijn.
Nan Goldin: The Ballad of Sexual Dependency (1985)
Wanneer het lijkt alsof iedereen zijn of haar weg lijkt te vinden, maar jij aan het stuntelen bent, kan je deze herfst te rade gaan bij Nan Goldin (1953) in het Stedelijk Museum Amsterdam. In haar bloedeerlijke fotoseries Ballad of Sexual Dependency en All By Myself legde Goldin het onstuimige leven van zichzelf, haar liefdes en haar vrienden in New York in de jaren tachtig en negentig vast. Op de meest kwetsbare momenten richtte ze de camera op haar dierbaren, die veelvuldig rokend, huilend, drinkend en dansend te zien zijn. Maar ze schuwde ook niet om de camera om te draaien naar zichzelf. Op een van haar zelfportretten kijkt ze met een gezicht vol blauwe plekken en een oog zo rood als haar glanzende lippenstift recht de lens in, nadat een man met wie ze ‘involved’ was, haar had mishandeld. Door onverbloemd thema’s als partnergeweld en verslaving, maar ook haar trotse vrienden die vanwege hun seksualiteit werden gediscrimineerd, te vereeuwigen in haar snapshots, dwingt ze je niet weg te kijken van deze problemen. Op de rommelige beelden van slaapkamers vol synthetische feestkleren en zweterige lijven bestaan verdriet en genot naast elkaar, en zo maakt zij de intieme momenten tot kleine symbolen van verzet. Net als Emins neon dagboekteksten en Hireaus herwonnen liefdesverhaal lijkt ze te willen zeggen: ondanks alles zijn we er nog.